111 سال پس از انتخاب تهران به عنوان پایتخت: خطراتی بزرگ در کمین غول زیبای ایران!

تهران هم اکنون پایتخت و بزرگترین و پرجمعیت ترین شهر ایران است و با دارا بودن نزدیک به 10 میلیون جمعیت ثابت، جزء 25 شهر پرجمعیت جهان است. اما این شهر همواره اینگونه نبوده است و تاریخ شاهد بزرگ شدن آن و سیر تدریجی گسترش آن از روستایی کوچک به ابرشهری بزرگ بوده است. امروز به مناسبت روز تهران بر آن شدیم تا نگاهی به تاریخ این شهر و همچنین مخاطراتی که امروز آن را تهدید می کند بیاندازیم.

نواندیش: تهران هم اکنون پایتخت و بزرگترین و پرجمعیت ترین شهر ایران است و با دارا بودن نزدیک به 10 میلیون جمعیت ثابت، جزء 25 شهر پرجمعیت جهان است. اما این شهر همواره اینگونه نبوده است و تاریخ شاهد بزرگ شدن آن و سیر تدریجی گسترش آن از روستایی کوچک به ابرشهری بزرگ بوده است. امروز به مناسبت روز تهران بر آن شدیم تا نگاهی به تاریخ این شهر و همچنین مخاطراتی که امروز آن را تهدید می کند بیاندازیم.

به گزارش نواندیش، از محمدبن حماد طهرانی به عنوان نخستین طهرانی معروف تاریخ (قرن سوم هجری)، از خانه‌های زیرزمینی شبیه به سوراخ موش کورش، از حصار 463 ساله صفوی‌اش، از لعنت شدن طهران توسط شاه‌عباس کبیر، از چهارباغ عباسی و چنارستان صفوی‌اش، از اردوهای نظامی متعدد نادرشاه در طهران، از اقامت طولانی‌مدت کریمخان‌زند در تهران، از پایتخت شدن آن توسط آغامحمدخان قاجار، از حصار ناصری، از دروازه‌هایش، از محلات قدیمی اش... تهرانی که امروز در آن زندگی می کنیم تاریخ و داستانی به قدمت چند صد ساله پشت خود دارد که حتی نامی از آنها نشنیده ایم.

111 سال پیش، تقریبا یکسال و سه ماه پس از امضای فرمان مشروطیت ایران توسط مظفرالدین شاه قاجار، متمم قانون اساسی مشروطه در 14 مهرماه 1286 شمسی به امضای محمدعلی شاه قاجار رسید. طبق اصل چهارم این متمم پایتخت ایران، طهران است. تهران در آن روزگار به واسطه آب و هوا و موقعیت مناسب اش به پایتختی برگزیده شد، اما شاید اگر امروز بود این شهر به دلیل انواع مخاطراتی که آن را تهدید می کند هیچ گاه به این حد گسترش نمی یافت.

سه خطر بزرگ بیخ گوش پایتخت

رضا کرمی محمدی، رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران مرداد ماه سال جاری در گفت‌وگو با ایسنا، در باره مهمترین مخاطرات طبیعی شهر تهران گفت: نخستین مخاطره زلزله است، زنگ خطر زلزله سال‌ها است که به صدا درآمده و پایش‌های ما نیز نشان می‌دهد که گسل‌ها در حال حرکت هستند، بنابراین اگر زلزله‌ای رخ دهد احتمال این که خسارت زیادی به تهران وارد شود بسیار زیاد خواهد بود و طبیعتا بیشترین آسیب نیز در بافت‌های فرسوده و ساخت و سازهایی خواهد بود که روی گسل انجام شده است.

وی با بیان این که طی سال‌های طولانی در شهرسازی و ساخت و ساز شهر تهران فرآیند به صورت مهندسی جلو نرفته است گفت: به همین دلیل نیز مسائل مربوط به مدیریت بحران در این طراحی‌ها دیده نشده است.

وی دومین خطر تهران را خطر تغییر اقلیم اعلام کرد و افزود: تغییر اقلیم نتیجه‌اش سیل و بارندگی‌های زیادی است که می‌توانند خسارت زیادی به شهری مانند تهران وارد کند که البته در مقایسه با زلزله در رتبه بعدی قرار می‌گیرد. هنگام جاری شدن سیلاب، روددره‌ها نقش مهمی دارند و به همین دلیل باید برای رفع تصرف از حریم آنها اقدام کرده و به ایمنی این محل‌ها حساس باشیم.

رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران فروریزش زمین را سومین مخاطره تهران توصیف کرد و گفت: البته باید توجه داشته باشیم فرونشست را با فروریزش اشتباه نگیریم. فرو ریزش فرآیندی ناگهانی است. مثلا آن چه در سال ۹۴ در شهران رخ داد یک فرو ریزش بود اما فرو نشست سطح بزرگی دارد که ممکن است خرابی عمده‌ای در سازه ها ایجاد نکند و به دلایل مختلفی رخ داده و در شهر ما نیز احتمال وقوع آن زیاد است.

کرمی محمدی با بیان این که نواحی جنوبی شهر تهران بیشتر از نقاط دیگر آن در معرض فروریزش و فرونشست قرار دارد گفت: فرونشست به شکل تدریجی انجام شده و از جمله در نقاطی از اطراف اتوبان بهشت زهرا چند نقطه را شناسایی کردیم که دچار فرو نشست شده و سطح زمین به پایین می‌رود.

به گفته رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران با برنامه‌ریزی و استفاده از ظرفیت تمامی دستگاه‌ها در شهر و کشور می‌توان تا حد زیادی از خطرات و عوارض این سه مخاطره جلوگیری کرد، اما باید توجه داشت که در این میان آموزش به مردم و استفاده از ظرفیت مشارکت‌های مردمی نیز عامل مهمی است که نباید از آن غافل شد.

آن چه مسلم است تهران طی 50 سال گذشته به شکل غیر موزون و کارشناسی نشده ای رشد کرده و حالا دست و پای این غول عظیم حتی از محدوده شهر هم فرا تر رفته و در حال گسترانده شدن در مناطق حاشیه شمال شرق و غرب است، اتفاقی که اگر همچنان ادامه یابد می تواند خطرات بیشتری هم در پی داشته باشد. البته ناگفته نماند که در کنار این سه خطر عمده نباید آلودگی هوا و رشد بیش از حد خودرو ها را هم فراموش کرد. در ادامه تصاویری از طهران قدیم تا تهران امروز را مشاهده می کنید: