نکات مهم تغذیه‌ای در پیشگیری از بروز سرطان

عضو هیات علمی انجمن تغذیه ایران با اشاره به برخی از نکات تغذیه‌ای مهم در بروز و یا پیشگیری از بروز بیماری‌های بدخیم و سرطان، گفت: بر اساس نتایج تحقیقات، تغذیه با ۳۰ درصد از بروز سرطان‌ها ارتباط دارد.

دکتر تیرنگ نیستانی در گفت‌وگو با ایسنا، ضمن ارایه تعریفی از سرطان و بیماری‌های بدخیم، با بیان اینکه سرطان نوعی بی‌نظمی در تقسیم یاخته‌هاست، ‌اظهار کرد: سلول‌های بدن انسان همواره در حال نوسازی و بازسازی است، گاهی اوقات این پروسه منظم دچار اختلال شده و با رشد بی‌رویه، به تولید غده یا تومور گاها بدخیم منجر شده و حیات فرد را تهدید می‌کند.

دلایل بروز سرطان

وی با بیان اینکه دلیل اصلی بروز سرطان هنوز ناشناخته است، گفت: با این حال دلایل متعددی همچون ویروس‌های تومورساز، پرتوهای یون‌ساز، وراثت، گذر زمان و سن، شیوه زندگی، هوای آلوده، تنش‌های عصبی، بی‌تحرکی، تغذیه بد و ناسالم و کمبود برخی ریزمغذی‌ها به عنوان علل بروز سرطان مطرح شده است.

این استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه بر اساس نتایج تحقیقات، تغذیه با ۳۰ درصد از بروز سرطان‌ها ارتباط دارد، گفت: این آمار دو پیام دارد؛ اول اینکه اگر تغذیه سالم و متعادلی در سطح جامعه داشته باشیم، بار مالی و روانی بیماری سرطان تا ۳۰ درصد کاهش پیدا می‌کند، ولی از سوی دیگر علل بروز ۷۰ درصد سرطان‌ها به نوع تغذیه فرد ارتباط ندارد.

ارتباط تغذیه با بروز و یا پیشگیری از سرطان

نیستانی با اشاره به نکاتی مهم درباره ارتباط تغذیه با بروز و یا پیشگیری از سرطان، اظهار کرد: بیماری‌های غیرواگیر و مزمن معمولا در طول زمان تکوین و بروز می‌یابند؛ بنابراین برنامه‌ریزی برای تضمین سلامت فرد، پیش از تولد و از زمان بارداری شکل می‌گیرد که همین مساله اهمیت تغذیه مادر در زمان بارداری را دوچندان می‌کند.

اهمیت رعایت اصول تغذیه‌ای در دوران بارداری

وی با بیان اینکه دید و نگرش جامعه و حتی برخی پزشکان نسبت به تغذیه مطابق علم و دانش واقعی نیست، اظهار کرد: رژیم غذایی از نظر متخصص تغذیه، یک تغذیه خوب، سالم و متناسب با شرایط، سن و جنسیت افراد و بر اساس برخی پارامترها و متغیرهای مشخص تعیین می‌شود. بنابراین مادران برای تضمین سلامت فرد، باید در دوره بارداری از رژیم غذایی سالم و مناسب شرایط بارداری و زیر نظر متخصص تغذیه پیروی کنند.

تاثیر ترکیب مواد غذایی در بروز بیماری‌های بدخیم

این متخصص تغذیه بالینی در ادامه با اشاره به تاثیر ترکیب مواد غذایی در بروز بیماری‌های بدخیم، عنوان کرد: به عنوان نمونه تاثیر مصرف نمک علاوه بر ایجاد فشار خون و سایر مشکلات، در بروز بیماری‌های بدخیم به خصوص در معده ثابت شده است و رعایت محدودیت‌های مصرف این ماده غذایی از ابتدا و دوران کودکی اهمیت زیادی دارد.

نیستانی مصرف بالای چربی و روغن در غذای روزانه را نیز در بروز سرطان موثر دانست و گفت: متاسفانه مصرف بالای چربی در برخی از نقاط کشور جزو فرهنگ آن منطقه محسوب شده و  گاهی عدم مصرف چربی را با سطح اقتصادی خانواده مرتبط می‌دانند؛ این در حالیست که تغییر و اصلاح ذائقه‌ای که از کودکی با مصرف چربی شکل گرفته بسیار مشکل و ناممکن بوده و مستقیما با سلامت فرد ارتباط دارد.

نقش موثر والدین و خانواده‌ها در شکل‌گیری ذائقه سالم در کودکان

وی با تاکید بر نقش مهم و موثر والدین و خانواده‌ها در شکل‌گیری ذائقه سالم در کودکان، اظهار کرد: چربی‌ها و روغن‌ها بسته به نوع، بر سلامت قلب و عروق و کلیه افراد تاثیرگذارند؛ در عین حال بر سلامت و عملکرد صحیح سلول‌های حافظ ایمنی بدن و شناسایی و نابودی سلول‌های بدخیم و سرطانی نیز تاثیر گذاشته و شانس ابتلا به بیماری سرطان را افزایش می‌دهند.

یک باور اشتباه قدیمی درباره سرطان

این عضو هیات علمی انجمن تغذیه با اشاره به چربی‌های بد مثل چربی‌های اشباع، ترانس و جامد، عنوان کرد: گاهی از سوی عوام مطرح می‌شود که در قدیم همه از روغن‌های بد استفاده می‌کردند و کسی هم به سرطان مبتلا نمی‌شد. این گفته پایه و بنیان علمی و درستی ندارد؛ چراکه در گذشته آمار مرگ و میر به دنبال بیماری‌های عفونی، بسیار بالا و طول عمر افراد پایین بود. بنابراین تصور بر این بود که آمار بیماری سرطان که بیشتر در سنین پیری بروز می‌یابد، پایین است.      

وی با بیان اینکه تحرک بدنی بالای افراد در گذشته عامل بعدی موثر در کاهش بروز سرطان بود، افزود: هیچ وجهی از زندگی امروز با گذشته قابل قیاس نیست. همچنین به دنبال پیشرفت علم تشخیص و شناسایی بیماری‌ها، امید به زندگی و طول عمر افراد طی پنج دهه گذشته رشد صعودی بالایی داشته، بنابراین در گذشته اغلب علل فوت افراد ناشناخته باقی می‌ماند.

نکات تغذیه‌ای‌ مهم در پیشگیری از بروز بیماری‌های بدخیمی

نیستانی در ادامه با اشاره به نکات تغذیه‌ای‌ مهم در پیشگیری از بروز بیماری‌های بدخیمی، تصریح کرد:‌ تقویت دستگاه ایمنی بدن با مصرف مواد خوراکی یکی از مهم‌ترین راهکارهاست و در این میان  آنتی‌اکسیدان‌ها در تقویت سیستم ایمنی بدن نقش بسزایی دارند.

نقش انکارنشدنی میوه و سبزیجات در پیشگیری از سرطان

وی با بیان اینکه سبزی‌ها و میوه‌ها سرشار از آنتی اکسیدان و مواد غذایی موثر در ارتقای سلامت فرد هستند، گفت: با این حال شیوه زندگی و سبک تغذیه سالم در سلامت فرد تاثیر زیادی دارد. ‌به عنوان نمونه نمی‌توان با بی‌نظمی و عدم رعایت اصول تغذیه سالم، از مصرف میوه‌جات و سبزیجات انتظار معجزه داشت.

این عضو هیات علمی انجمن تغذیه ایران با اشاره به مباحث مطرح شده در کشور در خصوص آلودگی سبزیجات، اظهار کرد: تاکنون هیچ مطالعه‌ای در کشور، ‌ وقوع بیماری‌های بدخیم یا غیربدخیم ‌را با مصرف میوه و سبزی مرتبط ندانسته، بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که علی‌رغم امکان وجود آلودگی در سبزیجات، احتمالا مزایا، فواید و توان حیاتی مصرف سبزیجات بیشتر از معایب آن است. البته این مساله بار مسئولیت را از دوش تامین‌کنندگان امنیت و سلامت مواد غذایی کم نمی‌کند.

نیستانی با اشاره به میزان مفید مصرف سبزیجات و میوه‌جات، عنوان کرد: برای مصرف سبزیجات مقدار حداقلی تعیین شده ولی محدودیتی برای مصرف سبزیجات وجود ندارد، اما مصرف بیش از اندازه میوه‌ به دلیل وجود کالری، منجر به اضافه وزن می‌شود. بنابراین در مصرف میوه نیز باید بر حسب شرایط برخی محدودیت‌ها رعایت شود.

نقش تغذیه در درمان سرطان

این متخصص تغذیه در ادامه با اشاره به نقش تغذیه در درمان بیماری سرطان، اظهار کرد: سطح و درجه بیماری سرطان در نوع تغذیه و اشتهای بیمار تاثیرگذار است؛ به عبارت دیگر برخی از انواع این بیماری در اشتهای فرد بی‌تاثیر است و برخی دیگر از همان ابتدا به کاهش شدید وزن بیمار منجر می‌شود. بنابراین برای این بیماری نمی‌توان یک نسخه واحد تغذیه‌ای پیچید.

نیستانی با اشاره به اهمیت تامین کالری مورد نیاز بدن در بیماران دارای تومورهای بدخیم، تصریح کرد:‌ در بیماری‌های بدخیم بخصوص در رابطه با بیماران در حال درمان، مهمترین مساله رسیدن کالری موردنیاز به فرد است؛ به عبارت دیگر اگرچه در شرایط عادی بحث سلامت و مغذی بودن مواد غذایی اهمیت دارد، ولی در بیماری‌های بدخیم با هدف تامین کالری و جهت پیشگیری از کاهش وزن می‌توان کمی مماشات کرد.

وی ادامه داد: به عنوان نمونه اگر بیماری به دلیل شیمی درمانی یا پرتودرمانی دچار بی‌اشتهایی مفرط شده، ولی گاهی تمایل به غذایی دارد که توسط اطباء و متخصصان تغذیه توصیه نشده، می‌توان استثناء قائل شد. به عبارت دیگر هنر متخصص تغذیه در این شرایط تامین کالری مورد نیاز بیماری است که دوره سخت روحی، مالی و گوارشی را سپری می‌کند.

برای انواع سرطان نمی‌توان نسخه واحد تغذیه‌ای پیچید

این متخصص تغذیه با تاکید بر اینکه در بیماری‌های بدخیم مانند سرطان نمی‌توان برای تمامی افراد یک نسخه تغذیه‌ای واحد پیچید، اظهار کرد: به عنوان نمونه ناحیه حلق و گلوی بیمار دارای توده بدخیم در این ناحیه از بدن، به دنبال پرتودرمانی، دچار سوختگی‌های شدید داخلی و خارجی شده، تا جاییکه تغذیه از طریق لوله نیز گاهی ممکن نیست، بنابراین وظیفه متخصص تغذیه این است که با استفاده از مهارت، دانش و تجربه، ضمن در نظر گرفتن توصیه‌های انکولوژیست، نسبت به تامین کالری و ریزمغذی‌های موردنیاز بیمار اقدام کرده و علاوه بر تامین کالری از کاهش وزن بیمار نیز جلوگیری کند.

نقش متخصص تغذیه در درمان و بازتوانی بیمار سرطانی

نیستانی با اشاره به مساله تغذیه بیمار پس از طی دوره درمان و در حین بازسازی بدن، اظهار کرد: در این دوره بیمار به خاطر گذراندن مراحل درمان، دچار مشکل ذائقه، خشکی دهان و مشکلات گوارشی شده و بازگرداندن فرد به شرایط عادی مستلزم صبر و شکیبایی خود بیمار واطرافیان وی و همچنین تامین نیازهای ضروری تغذیه‌ای وی از طریق ارتباط نزدیک و مستمر با متخصص تغذیه است.

این عضو هیات علمی انجمن تغذیه با اشاره به مواد غذایی منع شده در برخی از انواع بیماری‌های بدخیم، اظهار کرد: اگرچه برخی از متخصصان معتقدند که مصرف مواد غذایی مانند شیر و یا گوشت قرمز برای افراد تحت درمان شیمی درمانی و پرتو درمانی منع دارد، با این‌حال فرد بیمار باید با توجه به توصیه‌های پزشک معالج و تحت نظر متخصص تغذیه نسبت به رعایت اصول تغذیه‌ای در طول مدت درمان و پس از بهبودی جهت بازسازی بدن، اقدام کند.

نقش تغییر ذائقه و مصرف فست‌فود در بروز بیماری‌های بدخیم

این استاد گروه تغذیه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در خاتمه با اشاره به نقش تغییر ذائقه مردم به دنبال شهرنشینی و مصرف فست‌فودها در بروز سرطان و بیماری‌ها بدخیم، خاطرنشان کرد:‌ مهم‌ترین مساله از نظر متخصصین تغذیه، انتخاب‌های سالم، اصلاح سبک زندگی و مصرف مواد غذایی با اندازه مناسب است؛ بنابراین غذای فست فود یا سنتی مساله نیست، مهم پیروی از سبک تغذیه سالم و رعایت اصول تغذیه‌ای است.