چند نکته در مورد تاثیر کرونا بر بویایی و چشایی

بر مبنای تجربیات و مشاهدات پزشکان متخصص و دست اندرکاران علوم اعصاب، این روزها فقدان حس بویایی و احتمال وقوع سکته مغزی در بیماران مبتلا به COVID-۱۹ و نیز افراد بهبود یافته از بیماری حتی پس از برطرف شدن علائم اصلی بیماری به یک دغدغه جدی و مهم تبدیل شده است.

به گزارش ایسنا، بر مبنای تجربیات و مشاهدات پزشکان متخصص و دست‌اندرکاران علوم اعصاب، این روزها فقدان حس بویایی و احتمال وقوع سکته مغزی در بیماران مبتلا به کووید ۱۹ و نیز افراد بهبود یافته از این بیماری حتی پس از برطرف شدن علائم اصلی بیماری به یک دغدغه جدی و مهم تبدیل شده است.

بطور کلی نباید از این موضوع غافل شد که کاهش حس بویایی مختص بیماری کووید ۱۹ نیست بلکه آلرژی‌های تنفسی، سینوزیت، آنفلوآنزا، برخی از بیماری‌های عفونی و تب‌دار دیگر و حتی سرماخوردگی‌های حاد و طول کشیده، نیز می‌توانند با این علامت همراه باشند.

حمله ویروس کرونا به بدن با برخی علائم نظیر تب و لرز، سرفه، بدن درد و علائم گوارشی مانند بی اشتهایی، تهوع، استفراغ و اسهال همراه است.

آنوسمی(Anosmia)، یا از بین رفتن حس بویایی علامت دیگریست که گاه حتی در غیاب علائم انسدادی مجاری هوایی مثل گرفتگی بینی یا احساس پری سینوس‌ها، باعث از دست دادن حس بویایی یا چشایی می‌شود موضوعی که تحقیقات و مقالات علمی بسیاری را به خود اختصاص داده است.

طبق آخرین تحقیقات و مطالعات صورت گرفته، از دست دادن حس بویایی و به تبع آن، حس چشایی می‌تواند از نخستین نشانه‌های بروز ویروس باشد.

هرچند بر اساس یافته‌های علمی قبلی، تهاجم مستقیم ویروس به نورون(عصب)، ‌و به دنبال آن التهاب و آسیب عصب بویایی دلیل اصلی اختلال بویایی عنوان می‌شد، اما بازگشت بویایی بدنبال بهبود بیماری اصلی، تئوری مذکور را در مورد ویروس کرونای جدید با تردیدهای جدی مواجه ساخت.

موضوعی که در گفت‌وگو با دکتر رضا جاودانی جراح مغز و اعصاب و عضو انجمن جراحان اعصاب ایران به آن پرداختیم.

این متخصص و جراح بیماری‌های مغز و اعصاب و ستون فقرات، در گفت‌وگو با ایسنا، از دست دادن حس بویایی در مبتلایان به کرونا را شامل درصد قابل ملاحظه‌ای از این بیماران دانست و گفت: بیماری‌های ویروسی متعددی از جمله، سرماخوردگی ساده ناشی از سایر ویروس‌های این خانواده، با احتمال از دست دادن حس بویایی و چشایی همراه هستند، اما تعداد بالای افراد درگیر این عارضه در ویروس جدید کرونا، و اظهارنظرهای گاها غیرعلمی و غیرمسئولانه، به نگرانی‌ها در این مورد در میان مبتلایان، دامن زده است. ازاین رو آنوسمی(از بین رفتن کامل حس بویایی) و هایپوسمی (کاهش حس بویایی)، موضوع مطالعات فراوانی در مبتلایان به این بیماری بوده ‌است.

دکتر جاودانی افزود: در بیماری های ویروسی نظیر سرماخوردگی، از بین رفتن حس بویایی در دو الی پنج درصد بیماران اتفاق می‌افتد، در حالیکه در بیماری کرونا، این عدد تا ۲۷ برابر بیشتر برآورد شده است و جمعیتی بالغ بر ۴۰ الی ۶۰ درصد مبتلایان را در بر می‌گیرد.

به گفته جاودانی، نکته مهم افتراق دهنده آنوسمی کووید ۱۹ با سایر ویروس‌ها، تقدم این علامت (از دست دادن حس بویایی) در این بیماری بر سایر علائم بیماری است.

به این ترتیب که فقدان ناگهانی حس بویایی می‌تواند به عنوان اولین علامت (علامت پیشرو) در بیماری کرونا بروز کند، یعنی قبل از بروز علائمی چون تب، بدن درد و تنگی نفس. در واقع از دست دادنِ ناگهانی حس بویایی، قبل از هر علامت دیگری، در طی همه گیری کرونا، یک پیش بینی کننده عالی‌ این بیماری است؛ نکته‌ای که نباید از آن غافل ماند.

وی مکانیسم از بین رفتن حس بویایی در ویروس کرونای جدید را، حمله ویروس به دیواره عصب بویایی و از دست دادن این حس در انسان عنوان کرد و افزود: از دست دادن حس بویایی منجر به عدم احساس طعم و مزه غذا و از بین رفتن حس چشایی در فرد می‌شود که برای بیماران بسیار ناخوشایند است. خبر خوب اینکه کاهش بویایی مدت محدودی همراه بیمار است و با سپری شدن سیر بیماری و بهبود بیمار، حس بویایی و به تبع آن چشایی هم تا حد زیادی بهبود می‌یابد، هرچند درمان‌های علامتی و حمایتی به تسریع این روند کمک می کند.

این جراح مغز و اعصاب و پژوهشگر آکادمی علوم اعصاب، با تاکید بر اینکه در حال حاضر درمان اختصاصی برای بازگشت حس بویایی وجود ندارد، اظهار کرد: بازگشت حس بویایی با سپری شدن دوره بیماری و به طور متوسط هفت روز به طول می‌انجامد، عددی که در برخی از مبتلایان تا سه هفته هم گزارش شده ‌است.

دکتر جاودانی با تاکید بر اینکه کاهش بویایی متاثر از ویروس مانند کاهش بویایی ناشی از تروما یا ضربه مغزی نیست، اظهار کرد: کاهش بویایی ناشی از تروما یا ضربه مغزی تا درصد بالایی پایدار خواهد ماند، اما در کاهش بویایی متاثر از ویروس کرونا، این عارضه، گذرا بوده و یک تا سه هفته بعد از شروع بیماری فروکش می‌کند.

وی افزود: تئوری‌های مختلفی برای توضیح آنوسمیا (فقدان حس بویایی) در کووید ۱۹ مطرح شده است که اختلال انتقال بو در سطح نورون (عصب بویایی) و از طریق گیرنده‌های سطحی سلول، اخیرا بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. هرچند التهاب عروق بسیار کوچک خونرسان به عصب بویایی هم احتمالا نقش مهمی در کاهش حس بویایی ناشی از ویروس کرونا دارد. این نکته می‌تواند به خوبی برگشت حس بویایی بدنبال بهبود سیر بیماری را توضیح دهد. همچنین کاهش حس بویایی می‌تواند به علت احتقان(گرفتگی) مسیر هوایی باشد، مکانیسمی که با هر عفونت مجاری هوایی فوقانی مثل سرماخوردگی ناشی از سایر ویروس‌های خانواده کرونا ویروس یا سینوزیت باکتریال هم مشاهده می‌شود.

جاودانی در پاسخ به این سوال که آیا درگیری مغزی در بیماران مبتلا اثبات شده است، تاکید کرد: ویروس کرونا بیشتر از همه ریه‌ها را درگیر می‌کند، اما با توجه به ماهیت بیماری یعنی درگیری التهابی عروق خونی و اثرات ناشی از آن، درگیری ارگان های دیگر هم به کرات مشاهده شده از جمله درگیری کلیه، کبد، مغز و سایر ارگان‌ها، اما عوارض جدی مغزی مثل سکته مغزی، نادر بوده و فقط در حد گزارشات موردی است. هرچند هنوز شواهد محکمی در دست نیست که بتوان همین موارد بسیار نادر را هم با قطعیت به ویروس جدید کرونا نسبت داد. با این حال حدود نیمی از بیماران، علائم عصبی، از جمله سردرد، گیجی و هذیان را گزارش می‌کنند؛ علائمی که با تب و کاهش اکسیژن رسانی خون شریانی هم قابل توجیه است.

وی به مطالعات اندک در زمینه بیماری کووید-۱۹ اشاره کرد و افزود: هنوز زود است که علائم سیستم عصبی مرکزی را به تهاجم مستقیم ویروس به سلول‌های عصبی و مغز ارتباط داد و وسواس ایجاد شده در این زمینه را بی‌مورد است.

جاودانی با برشمردن ۱۲ زوج اعصاب مغزی (اعصاب کرانیال)، خاطرنشان کرد: هنوز عارضه جدی مرتبط با اکثر این اعصاب مشاهده نشده و بیشتر عوارض و علائم متوجه عصب بویایی (عصب زوج یک) است که غالبا هم برگشت پذیر است.