نقد و بررسی قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، در دستور کار شورای مرکز مجمع زنان اصلاح طلب

در یکصد و نوزدهمین جلسه ادوار شورای مرکزی مجمع زنان اصلاح طلب که با حضور خانم دکتر شهلا کاظمی پور، جمعیت شناس و هیئت علمی دانشگاه تهران برگزار شد، قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت بررسی شد. خانم دکتر کاظمی پور ضمن توضیح تاریخچه مراحل تدوین این قانون، به ارائه توضیحات در خصوص لزوم تنظیم چنین قانونی پرداخت.

تاریخچه کنترل جمعیت در جهان و ایران

در ابتدای جلسه، دکتر کاظمی پور به بیان تاریخچه مختصری از کنترل جمعیت در جهان و ایران پرداخت. وی گفت: "پس از  انقلاب صنعتی و پزشکی، با کاهش نرخ مرگ و میر و نگرانی از محدود بودن منابع غذایی در دنیا، موضوع کنترل جمعیت در اروپای غربی آغاز شد و در راستای اجرایی شدن آن، وسایل پیشگیری از بارداری ابداع شد. با شروع استفاده مردم از وسایل پیشگیری، باروری کاهش پیدا کرد و  رشد جمعیت سیر نزولی در اروپای غربی پیدا کرد. 

این مراحل در ایران نیز وجود داشت. تا سال ۱۳۰۰ کشور ما در مرحله اول که مرحله انتقالی جمعیت نام دارد، قرار داشت و دارای نرخ بالای موالید و مرگ و میر بودیم. مرحله دوم از سال ۱۳۰۰ تا ۱۳۵۰ بود که نرخ  موالید فزاینده و نرخ مرگ و میر کاهنده بود."

با نگاهی به آمارهای موجود، مراحل رشد جمعیت در ایران، مشهود است. درسال ۱۳۰۰ نرخ رشد جمعیت ایران ۰.۹ درصد و در سال ۱۳۵۰، ۳ درصد بوده است که با شروع برنامه های تنظیم خانواده از سال ۱۳۵۰، این نرخ کاهش و در سال ۱۳۵۵ به ۲.۷ درصد رسید. بعد از انقلاب اسلامی ایران، مجددا این نرخ تا سال ۱۳۷۰ افزایش یافت و پس از سال ۱۳۷۰، سیر نزولی گرفت و در سال ۱۳۹۸ به ۰.۹ درصد رسید.

سیاست های افزایش رشد جمعیت

در ادامه جلسه، دکتر کاظمی پور، استاد دانشگاه تهران، به سیاست های اتخاذ شده در کشورهای اروپایی و آسیای جنوب غربی برای افزایش رشد جمعیت اشاره کرد. او بیان کرد: "این کشورها بعد از رسیدن به مرحله سوم انتقالی جمعیت، که نرخ باروری و مرگ و میر کاهش می باید، عمدتا دو سیاست افزایش رشد جمعیت را اتخاذ کردند؛ یکی سیاست هایی جهت رشد باروری و دیگری سیاست هایی در جهت مهاجرپذیری. لذا کشور ما نیز که در حال حاضر در مرحله پنجره جمعیتی قرار دارد، می بایست علیرغم مشکلات اقتصادی و مباحث مربوط به آب، مانند سایر کشورها جهت تغییر رشد جمعیت صفر و منفی تلاش نماید و  به اتخاذ سیاست های کاربردی در این راستا بپردازد."

ایران از سال ۱۳۸۵ به مدت ۳۰ سال در پنجره جمعیتی قرار خواهد داشت. در این مرحله، بیش از دو سوم جمعیت بین ۱۵ تا ۶۴ سال قرار دارند. اقتصاد دانان، این مرحله را فرصت جمعیتی نام نهاده اند و بهره وری بالا از این پنجره زمانی می تواند برای کشور ما تبدیل به فرصت شود. طبق پیش بینی های صورت گرفته، از سال ۱۴۲۵ ایران وارد مرحله سالخوردگی خواهد شد لذا اتخاذ سیاست های درست و تخصصی جمعیتی، یک ضرورت خواهد بود.

دلایل اصلی کاهش باروری

در ادامه، دکتر شهلا کاظمی پور، علاوه بر تشریح نکات مهم قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، به دلایل  اصلی کاهش باروری پرداخت. ایشان کاهش باروری را ناشی از شاخصه های توسعه دانست. 

افزایش باسوادی و شهر نشینی در سالهای پس از  انقلاب، توسعه دسترسی مردم به وسایل ارتباط جمعی و افزایش آگاهی عمومی از مصادیق شاخصه های توسعه است که منجر به کاهش باروری در کشور ما شده است؛ به نحوی که در حال حاضر، نرخ باروری در شهرها و روستاهای کشور ما به همگرایی رسیده و تفاوت نرخ آن به  ۰.۲ درصد رسیده است.

دکتر کاظمی پور، بیشتر بندهای قانون جوانی جمعیت را در  راستای سیاست های حمایتی دانست و تصریح کرد علیرغم ضرورت اجرای این تصمیمات حمایتی برای مادران و کودکان، دولت های قبل از انجام آن به دلیل بار مالی، سر باز زدند. حمایت هایی از قبیل تخصیص وام زمین، انجام بیمه مادران، راه اندازی اماکن رفاه مادر و کودک، تهیه سبد غذایی مادران و....

چالش های عملیاتی اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت

در پایان جلسه، دکتر شهلا کاظمی پور،  به مشکلات مطرح شده در خصوص این قانون پرداخت. کاظمی پور بیان کرد: " افزایش باروری در کشور ما لازم است ولی با افزایش باروری، درصد سالخوردگی کاهش پیدا نمیکند و ورود کشور ما به مرحله سالخوردگی در سال های آینده حتمی و محتوم است. پس این امر سیاست گذاری مناسب برای ورود به این مرحله از جمعیت را بیش از پیش ضروری می کند."

در ادامه خاطر نشان کرد: " ۳ محور در مورد این قانون وجود دارد که نقدهای زیادی درباره آن صورت گرفته است. ماده هایی که در خصوص وسایل پیشگیری، بحث عقیم سازی و  غربالگری در این قانون آورده شده است موافقان و مخالفانی دارد و از هر دو دیدگاه قابل بررسی است.

در مجموع اجرایی شدن این قانون را برای جامعه مفید میدانم. هرچند امیدی به اجرایی شدن بندهای که بار مالی دارند  ندارم."

 پس از خاتمه صحبت های دکتر کاظمی پور، اعضای شورای مرکزی مجمع زنان اصلاح طلب به بحث و گفتگو و طرح سوالات خود در خصوص این قانون پرداختند و مقرر شد این موضوع به صورت تخصصی در دستور کار حزب قرار گیرد تا با طرح مطالبات درست، از انحراف های احتمالی در اجرا توسط دولت پيشگيری شود.

همچنین مصوب شد خانم دکتر زهرا شجاعی در جبهه اصلاحات پیشنهاد  بررسی تخصصی قانون حمایت از خانواده و طرح جوانی جمعیت را مطرح کند.