گزارش ديدار مديران و دبيران روزنامه اعتماد با سيدحسن خميني (+عکس)

 «من تعقيب مي كردم، ديدم 10 روز طول كشيده تا خبر مرگ معاويه برسد كوفه، يعني 10 روز پس از آنكه حاكم شام مرده، 10 روز بعد در كوفه فهميده اند. فاصله كوفه تا شام، اصلاچقدر است؟ ببينيد كه چقدر جامعه بشري پيش رفته كه حالاخبرهايي از هر گوشه جهان در چند ثانيه مي رسد آن سوي كره زمين»

 كوچه پرخاطره جماران را كه بروي به جايي مي رسي كه براي 10 سال تمام، قلب تصميم گيري سياسي تاريخ معاصر ايران بوده است. اينجا نه خبري است از ستون هاي استوار كاخ نياوران، نه دكوراسيون كلاسيك گران قيمت كاخ پادشاه، در اتاقي شش متري، يك كاناپه قديمي وجود دارد، تمثالي منسوب به خاتم پيامبران و يك فرش كوچك ايراني با يك آينه. از پشت شيشه كه به اتاق «پير جماران» بنگريد، انگار آيينه يي تمام قد از ايران سال هاي 57 تا 67 هجري شمسي است. در همين اتاق بنيان گذار جمهوري اسلامي پايه هاي ثبات و استيلاي هژموني حكومت پس از انقلاب را ساخت، فرمان ها و نامه هاي بسيار مهمي كه هر كدام از آنها فرازي از تاريخ اين دوره ايران است، مانند نامه مشهور به «جام زهر» در همين اتاق به تحرير درآمده و از رهبران سياسي گرفته تا ادوارد شوارد نادزه، نماينده ويژه گورباچف، همه در همين اتاق به ديدار «امامي» آمدند كه دنيا را تكان داد.

بخش مهمي از اين سندها را مي شود كمي آن سوتر يافت. در نگارستاني كه زير حسينيه فرو رفته در سكوت جماران برپا شده است، در اين نگارستان بخش مهمي از عكس ها و دستنوشته هاي آن دوران و وسايل شخصي بنيانگذار جمهوري اسلامي كه در يك قفسه جاي مي گيرد محفوظ است كه مي توان با مرور آنها، تاريخي را در آينه ديد. در يكي از آنها، خانواده «خميني ها» دورتادور «امام روح الله» ديده مي شوند. كودكي سمت چپ تصوير با لباسي سپيد آنجاست كه امروز به ديدارش آمده ايم. سه دهه از تاريخ اين عكس گذشته و آن كودك سه دهه پيش، اكنون بدل به چهره يي سياسي و مذهبي به نام سيد حسن خميني شده كه توليت جماران را در دست دارد. مناسبت ديدار ما، دوازدهمين سال انتشار روزنامه اعتماد و خبر فرخنده رسيدن به سه هزارمين شماره روزنامه يي است كه يادگار امام درباره اش مي گويد: «من «اعتماد» را دنبال مي كردم و مي كنم. به راستي در يك دوره هايي، در روزهايي و در سال هايي استقامت دوستان بسيار ستودني بود. هيچ تريبوني وجود نداشت و همين چند تا تريبون بودند تا يك صدايي شنيده شود و تلاش بسيار ارزنده يي داشتند. براي همين هم اذيت هاي زيادي شديد كه من در جريانش بودم و برداشتم اين است كه «اعتماد» دوران خوبي داشت و هر چه فشار بود را تحمل كرد، اين مقاومت شما خيلي خوب بود». سخنان او نشان مي دهد كه سيدحسن خميني به روز و پيگير خبرهاست و از فضاي رسانه چندان دور نيست: «يك روزي آقاي علوي، وزير اطلاعات و معاونانش پيش من بودند و نشسته بوديم در دفتر قم كه انفجاري در بيروت رخ داد. هنوز تلفن ايشان زنگ نزده بود كه خبر را بدهند به وزير اطلاعات، يك نفري آمد و گفت كه بي بي سي گفته كه در بيروت انفجار شديد شده است. اين نشان مي دهد كه با اين وسايل ارتباطي جديد، فضاي رسانه يي متفاوت از گذشته است و انتقال خبر بازه زماني جديدي پيدا كرده است. خب يك زماني نقش روزنامه ها نقش خبررساني بوده اما طبيعي است كه امروز ديگر اين نقش به جاي ديگري سپرده شده است. كمااينكه خود من روزنامه شما را شب روي كامپيوتر مي خوانم» و در همين جا، سيدحسن با كنايه يي طنزآميز سايت سنتي روزنامه را مي نوازد: «البته گاهي هم دير مي آيد روي سايت. ديگر روزنامه ها بالاخره يك ساعتي دارند اما روزنامه شما خيلي بي ساعت است. يك موقعي هست و يك موقعي نيست.»

 ديداري است كه سيدحسن خميني در آن بيشتر مي شنود. الياس حضرتي، رويكردهاي «اعتماد» 12 ساله ما را برايش بازگو مي كند، بهروز بهزادي و جواد دليري سردبير گذشته و حال روزنامه، از «محدوديت ها» و «مشكلات رسانه ها» و «دورنماي آتي فضاي رسانه يي» مي گويند، دبير سرويس فرهنگي مان توضيح مي دهد كه همه اين محدوديت ها و تنگ نظري ها در بخش ادبيات و سينما هم همچنان وجود دارد و هر چند با تغيير دولت «حال همه خوب است» اما هر چه مي گردند اين حال خوبي هنرمندان «بي دليل» مي نمايد. ديگري از خواسته اش از سيد حسن خميني مي گويد: «شما بايد كاري كنيد كه تمام اصول قانون اساسي بي كم و كاست اجرا شود.» دبير گروه انديشه از مهجور ماندن انديشه و سخنان امام به ويژه در باب عرفان امام سخن مي گويد: سيد حسن خميني همه را خوب مي شنود و گاهي يادداشتي برمي دارد. در پاسخ به گلايه هاي دسته جمعي ما از مشكلات مي گويد: «در مورد فشارها همه آگاهيم. ممكن است آنچه مطلوب آدم است با اين خيلي متفاوت باشد اما بالاخره در خلاكه زندگي نمي كند و در شرايطي هستيم كه يك دوره طولاني را گذرانده ايم و بايد در اين شرايط بالابياييم. من نمي خواهم بگويم كه نقاط تلخ نداريم اما بالاخره يك اميد هست براي اصلاح آن. يكي از نقاطي كه بايد رويش سرمايه گذاري كرد و درباره اش اصرار ورزيد، همين است: قانون را نبايد بر اين فرض نوشت كه مجري بهترين آدم جامعه است، چون بهترين آدم كه قانون نمي خواهد، خودش مراقب است كارش را درست انجام دهد. بايد قانون را با اين فرض نوشت كه مجري بدترين آدم جامعه است. مشكل ما اينجاست كه ما خيلي از جايگاه ها را موكول كرده ايم به اينكه اينها عادل هستند و اين روش درستي نيست. بايد فرض را بر اين گذاشت كه حتي اگر مجري بدي بود هم، نتواند بدي كند، قانون جلوي او را بگيرد، نه اين قانون خودش يك كمكي به او كند.»

گلايه هاي ما اما يكي دو تا نيست. بيشترين تاثيري كه فشارها بر رسانه ها گذاشته، سلب اعتماد از رسانه هاي داخل كشور و در پي آن افت تيراژ است. مي شود برآيند اين نگراني را در اين جمله جواد دليري يافت كه «روزنامه ها تا مقدار زيادي رقابت را به شبكه هاي اجتماعي و تلويزيون ها باخته اند». مي دانيم كه سيد حسن خميني يكي از فالوكنندگان فضاهاي مجازي است، در بيت جماران هم تنها نيست: پس او خوب مي داند كه شتاب و سرعت در شبكه هاي اجتماعي هر خبري را در روزنامه هاي فردا كهنه مي كند و توصيه هايي دارد كه از شناخت خوب طلبه نشين قم خبر مي دهد: «يك مقداري تغيير نگاه در روزنامه هاي ما لازم است، به اين معنا كه روزنامه ها بايد بروند به سمت يك بسته خبري. ديگر دوره تك خبرها گذشته است. سابق بر اين روزنامه بحث خبر داشت، هفته نامه ها يك مقداري تحليلي بودند، ماهنامه ها كارهاي فرهنگي مي كردند و فصلنامه ها علمي بودند: اين تقسيم بندي از قديم معمول بود. الان اينها يك درجه پايين آمده اند، يعني اگر شما بخواهيد روزنامه را با همان نگاه خبري صرف دربياوريد، با همان مساله افت تيراژ روبه رو خواهيد شد.

 البته روزنامه يك جذابيتي و يك تاثيرگذاري هايي دارد كه وب ندارد. يكي اين است كه وقتي خبر كاغذ مي شود و روي ميز باقي مي ماند، نمي توانيد آن را با يك كليك ببنديد و اثرش روي مخاطب باقي مي ماند. هر دفعه نگاهي مي كند روي ميزش، اين دايم در انتشار است اما براي مخاطب عام كه دنبال اين جنگ رواني نيست، كار با وب آسان تر است. پس كار روزنامه سخت تر شده چون اگر بخواهد تنها يك خبري را نقل كند كه اين را شب قبل مخاطب ديده يا شنيده است، بايد روزنامه برود سمت يك مجموعه يي كه كل اطلاعات نسبت به يك موضوع را به مخاطب ارائه دهد». سيدحسن خميني در اينجاي بحثش يك مثال جالبي مي زند: «من تعقيب مي كردم، ديدم 10 روز طول كشيده تا خبر مرگ معاويه برسد كوفه، يعني 10 روز پس از آنكه حاكم شام مرده، 10 روز بعد در كوفه فهميده اند. فاصله كوفه تا شام، اصلاچقدر است؟ ببينيد كه چقدر جامعه بشري پيش رفته كه حالاخبرهايي از هر گوشه جهان در چند ثانيه مي رسد آن سوي كره زمين.»

 نوه گرانقدر امام راحل در جمع بندي سخنانش مي گويد: نقش روزنامه ها بايد تغيير كند: پيش از اين، اگر دنبال خبر بوديد بايد روزنامه مي خريديد، اگر در پي تحليل بوديد به سراغ هفته نامه ها مي رفتيد و علاوه بر آنها، مقالات ترويجي در ماهنامه ها و مقالات پژوهشي در فصلنامه ها درج مي شد. اما امروز ديگر كسي براي كسب «خبر» روزنامه نمي خرد، زيرا قبل از آنكه مخاطب خبر را در روزنامه بخواند، در سايت ها خوانده است. يادم مي آيد كه سال ها پيش رييس سازمان سيا در مصاحبه يي گفته بود ما ديگر جاسوس نمي خواهيم زيرا سي ان ان همه چيز را مي گويد! روزنامه براي بقاي خود، بايد كاركرد خود را تغيير دهد، يكي از راه ها اين است كه روزنامه به سمت تهيه «بسته خبري» برود: مثلادرباره حادثه يي كه امروز رخ مي دهد، روزنامه بايد بتواند روز بعد يك بسته خبري از مجموع اخبار آن حادثه تهيه كند. اخيرا هم ديده ام كه برخي روزنامه ها آرام آرام به سمت استفاده از اين شيوه در حال حركت هستند.

حرف هاي رسانه يي مان مثل هميشه به سياست هم گريزي دارد. سيد حسن خميني كه گلايه ها را شنيده، تلاش مي كند با ترسيم راهي كه آمده ايم ما را اميدوار كند. اين روزها، به نظر او نيز مانند هاشمي و خاتمي و ناطق، آرامش بيشتري دارد و وقتي ما مي پرسيم كه چرا، اين شادي از كجا مي آيد، پاسخ مي دهد:

«دو چيز اگر موجود باشد آدم خوشحال است. يكي جهت حركت جهت درست باشد و ديگري شيب حركت خوب باشد، اگر اينها فراهم باشد، حتي اگر جاي خوبي هم نباشيد باز يك نشاطي پديد مي آيد و آدم اميد پيدا مي كند.»

حرف هايش همه از اين مي گويد كه مشي او اعتدال است: نه تسليم، نه سازش. وقتي كه مي خواهد يك توصيه به مديران و دبيران روزنامه اعتماد داشته باشد هم همين را بازگو مي كند، از ما مي خواهد كه «تسليم شرايط» نشويم، براي رسيدن به آنچه دوست داريم پافشاري كنيم، با وجود تجربه بالاي بهروز بهزادي و الياس حضرتي همچنين هسته اصلي «اعتماد»، جوان است و انگيزه «دنبال كردن روياهايش» را دارد: «مطبوعات يك دوره هايي را كه مي بينيد، يك تسليمي در آنها هست. خود آنها شرايط را قبول ندارند اما انگار گرفتار آن شده اند. اينكه تسليم شرايطي شويد كه دوست نداريد، خيلي بد است، بايد آدم براي رسيدن به نقطه يي كه مي خواهد، هميشه انگيزه داشته باشد، تلاش كند كه اصلاح كند. فرق است ميان تسليم شدن و عاقل بودن، نبايد تسليم شد اما نبايد شورش هم كرد». حرف آخر او شايد كنه روزگار سيدحسن خميني باشد: مردي كه در 41 سالگي نه تسليم شده و نه شورش كرده است.