خواص درمانی بی نظیر «زنجبیل»

به گزارش ایسنا، زنجبیل با نام علمی Zingiber officinle Roscoe شناخته می‌شود؛ گیاهی چند ساله دارای ریزوم غده‌ای ناهموار و منشعب است که از آن ۳ یا ۴ ساقه یک ساله به ارتفاع حدود ۳۰ سانتی‌متر در هر سال خارج می‌شود؛ به طوری که مجموعا به گیاه ظاهری شبیه نی‌ می‌بخشد. میوه آن نیز پوشینه و محتوی دانه‌های متعدد تیره رنگ با بوی مطبوع است و بخش مورد استفاده آن ریزوم خشک شده‌اش است.

این گیاه بومی آسیای جنوب شرقی است و در ایالات متحده آمریکا،‌ هند، چین، برخی جزایر آمریکای مرکزی و مناطق دیگر حاره جهان کشت می‌شود.

کاربرد رسمی استفاده از زنجبیل در درمان سوءهاضمه، بی‌اشتهایی، جلوگیری از تهوع و استفراغ ناشی از بیماری مسافرت، دریازدگی و پس از اعمال جراحی و بارداری است. در طب مردمی نیز به عنوان قابض، ضد نفخ و خلط آور مصرف می‌شده است. در طب چینی برای درمان سرماخوردگی، تهوع،‌ استفراغ و تنگی نفس به کار می‌رفته است. در طب هندی نیز برای بی‌اشتهایی عصبی، مشکلات هاضمه و التهاب حلق به کار می‌رود.

بنابر اعلام دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت، طبیعت زنجبیل گرم و خشک است. این گیاه مقوی هاضمه،‌ باز کننده انسدادهای کبدی، افزایش دهنده قوای جنسی، ملین، مقوی حافظه، کبد و معده است. زنجبیل بادشکن، گرمی بخش، برنده بادهای غلیظ معده و روده، خشک کننده رطوبات و بلغم است. جهت اخراج خلط غلیظ به کار می‌رود و مواد غلیظ را لطیف می‌کند.

جهت ضعف اعضای دستگاه ادراری و قطره قطره آمدن ادرار، جهت انسدادهای کبدی ناشی از سرما یا رطوبت مفید است. مربای آن جهت تقویت دستگاه گوارش استفاده می‌شده است. زنجبیل مضر حلق است و مصلح آن عسل و روغن بادام است.

برای مصرف باید روی نیم تا یک گرم از ریزوم خرد شده (یک قاشق چایخوری از آن حدود سه گرم است) آب جوش ریخته و پس از ۵ دقیقه مصرف شود. مقدار متوسط مصرف روزانه به عنوان ضد تهوع و ضد استفراغ نیم تا دو گرم است. برای ضد تهوع و استفراغ ناشی از انجام شیمی درمانی نیز مصرف یک تا نیم گرم از آن توصیه شده است. همچنین در درمان سوءهاضمه مصرف ۲ تا ۴ گرم از آن توصیه می‌شود.

برای تهوع ناشی از بارداری از زنجبیل استفاده می‌شده است و مطالعات انجام گرفته روی مادران باردار و نوزدان متولد شده نشان از عدم بروز عوارض تراتوژن دارد.

در تئوری به علت اثر ضد پلاکت زنجبیل، مصرف آن با داروهای ضد پلاکت،‌ ضد انعقاد، هپارین و داروهای مشابه خطر خونریزی دارد.

در مقادیر درمانی و طول مدت مصرف کوتاه، عارضه ناخواسته‌ای از زنجبیل گزارش نشده است. عوارض بروز کرده شامل مشکلات خفیف گوارشی مثل نفخ و سوزش سر دل بوده است. گزارش شده که مصرف مقادیر بیش از ۶ گرم آن می‌تواند منجر به لایه‌برداری از سطح اپیتلیوم معده شود؛ بنابراین می‌تواند منجر به ایجاد زخم معده شود؛ از این رو مصرف مقادیر بیش از این مقدار با معده خالی درست نیست.

همچنین در برخی بیماران حساس التهاب پوستی در اثر تماس با گیاه بروز می‌کند. دوزهای بسیار زیاد زنجبیل می‌تواند منجر به سرکوب سیستم عصبی مرکزی و آریتمی قلبی شود. مصرف گیاه در اطفال زیر ۶ سال توصیه نمی‌شود.

به دلیل اثر صفراآوری زنجبیل در صورت وجود سنگ‌های صفراوی نباید مصرف شود. همچنین به دلیل امکان مهار سنتز ترومبوکسان در بیمارانی که خطر خونریزی دارند نباید به کار رود. همچنین برخی منابع مصرف زنجبیل در دوران بارداری و شیردهی را ممنوع اعلام کرده‌اند. با این حال در مصرف گیاه در تهوع‌های صبح‌گاهی خانم‌های باردار تاکنون مشکلی در مورد جنین یا مادر گزارش نشده است.