اجتهاد نو به مجتهدان شجاع نياز دارد

آيت الله موسوي بجنوردي

صحبت از اجتهاد نو در فقه شيعه بسيار است اما به نظر مي رسد اين امر برخلاف ظرفيت هاي موجود شتاب چنداني در رشد خود نداشته است. خبرگزاري شفقنا اين موضوع و ايرادات فقهي به برخي قوانين را با آيت الله موسوي بجنوردي در ميان گذاشته است. آيت الله موسوي بجنوردي كه اجتهاد شيعي را مدرن مي داند، تاكيد مي كند كه بايد يك بازنگري در اجتهاد صورت بگيرد و آن عده از نخبگان فقها كه در حد اجتهاد هستند بايد موارد بسياري را با عينك ديگري نگاه كنند. موسوي بجنوردي، تعبدگرايي محض را مانعي براي رشد اجتهادي كه يكي از منابع آن عقل است مي داند و معتقد است: اجتهاد شيعي درست، مدرنيته است اما متاسفانه پيروان اين معنا در اقليت هستند و اكثرا تعبد محض دارند. او مي گويد: آنها جرات اينكه نگرشي ماوراي اين مسائل داشته باشند، ندارند. با اجتهاد شيعي مدرنيته مي توان دنيا را اداره كرد. آيت الله موسوي بجنوردي در بخش ديگري از صحبت هاي خود با اشاره به اين نكته كه در مسير اجتهاد نو و بازنگري در فقه كم كار شده است، گفت: واقعا نياز است يك عده از نخبگان فقها كه در حد اجتهاد هستند، در ابعاد مختلف اين موضوعات بحث كنند و به خصوص با توجه به گفته حضرت امام (ره) كه عنصر زمان و مكان در اجتهاد دخالت دارد، يك بازنگري در اجتهاد صورت بگيرد. اين سخن را بايد هميشه نصب العين قرار داد. عنصر زمان و مكان تاثير فراواني در اجتهاد مجتهد دارد و موارد بسياري را بايد با عينك ديگري نگاه كرد. اگر جامعه مدرن است و امروز رشد اسلام در مدرن بودن جامعه است، فقيه بايد طوري نگاه كند كه آن نگاه و قوانين موجب تقويت اسلام و گرايش بيشتر مردم به اسلام شود. اين نياز دارد و متاسفانه نشده است. من اين را يك خلامي بينم. خدا امام (ره) را رحمت كند، ايشان اين كار را آغاز كرد و گفت كه عنصر زمان و مكان در اجتهاد دخالت دارد. اين حرف بسيار نو و بزرگي بود كه مجتهد خود را از عنصر زمان و مكان جدا نكند، نبايد چشمان خود را ببندد و بنشيند نظر بدهد بلكه بايد زمان و مكان را در نظر بگيرد. به گفته آيت الله بجنوردي «از امتيازات فقه شيعي اين است كه داراي اجتهاد است. اجتهاد يعني چه؟ يعني فقيه به يك مساله، تعبد نمي كند و راه براي او باز است. در اينجا حكم عقل مطرح است، چراكه عقل يكي از منابع فقه شيعه به شمار مي رود و بسيار مهم است. فرد وقتي مي خواهد معناي دريافتي خود را از سنت و بناي عقلابا جوامع تطبيق دهد، نگرش هاي خاصي پيدا مي كند يعني اين امتياز در فقه شيعي وجود دارد كه هميشه اجتهادي زنده دارد. اين اجتهاد، مرده نيست كه گفته شود ديگر تمام شد. خير! اجتهاد در كتاب و سنت و تلاش براي فهم از آنها هميشه هست. اجتهاد وقتي زنده است كه عنصر زمان، مكان، جوامع بشري و رشد عقلاني جامعه را در نظر بگيرند. عقيده من اين است كه اجتهاد شيعه، مدرنيته است». استاد حوزه علميه در بخش ديگري از صحبت هايش به اشاره به اين نكته كه امروز واقعا دهكده جهاني است و دنيا يكي شده است، گفت: دنيا وحدتي از حيث انديشه پيدا كرده است. بنده امروز از همين جا مي توانم تمام مسائل مهم دنيا را نظاره كنم.

□ روزنامه اعتماد

گزارش خطا