ساده‌ترین روش تشخیص کبد چرب و فیبروز کبدی چیست؟

 دکتر مجتبی کرباسی، پزشک و مشاور سبک زندگی و سلامت و درمانگر چاقی و دیابت در گفتگو با خبرآنلاین می‌گوید: بعضی‌ها فکر می‌کنند اگر چربی کبدشان گرید یک است، یعنی مشکل زیادی ندارند. در صورتی که واقعیت علمی کاملا متفاوت است.

لزوم توجه به تفسیر گرید چربی کبد

"گرید چربی کبد" یعنی درجه بندی یا سطح بندی قراردادی برای بیان میزان تجمع چربی کبد در گزارش سونوگرافی است و معمولاً به شکل گرید یک، گرید دو و گرید سه گزارش می‌شود.  گرید چربی کبد در سونوگرافی، صرفاً شدت تجمع چربی در کبد را نشان می‌دهد، اما شدت آسیب به کبد، یعنی التهاب یا فیبروز یا سیروز کبد و همینطور اختلال در عملکرد کبد را نشان نمی دهد. یعنی ممکن است فردی گرید چربی کبدش یک باشد، ولی التهاب شدید و فیبروز پیشرفته داشته باشد. کسی که گرید چربی کبدش در سونوگرافی، یک گزارش شده و خیالش راحت است و سبک زندگی اش را تغییر نمی دهد، مثل کسی است که توی باتلاق افتاده و فعلا خوشحال است که فقط تا زانو در باتلاق فرورفته است.

طبیعی بودن آنزیم‌های کبدی، نشانه نداشتن کبد چرب نیست

خیلی از بیماران چاق می‌گویند: "من کبد چرب ندارم" چون در نتیجه آزمایشات خون، آنزیم‌های کبدی طبیعی هستند. اما باید بدانید اگر نتیجه آزمایش آنزیم‌های کبد خوب باشد، این به معنای آن نیست که کبد چرب نباشد. حقیقت این است که این آنزیم‌ها، وقتی بالا می روند که بافت کبد، آسیب و تخریب جدی پیدا کرده باشد، یعنی مراحل پیشرفته بعد از چرب شدن کبد. در نتیجه اگر آزمایش آنزیم‌های کبد (ALT/AST) کسی طبیعی باشد، دلیل چرب نبودن کبد نیست.

تشخیص کبد چرب با آزمایش خون نیست بلکه با تصویربرداری پزشکی است. حتی اگر در سونوگرافی هم کبد چرب دیده نشود، به‌خصوص اگر فرد، چاقی شکمی داشته باشد، نمی‌شود گفت که کبد سالم است و چرب نیست. چرب شدن کبد در مراحل اولیه و خفیف ممکن است توسط سونولوژیست به خوبی دیده نشود. سونوگرافی، بیشتر، موارد متوسط تا شدید را نشان می‌دهد. به طور کلی نتیجه سونوگرافی بستگی دارد به دقت و مهارت کسی که سونوگرافی را انجام می دهد. برای تشخیص دقیق‌تر کبد چرب می‌توان از  روشی به نام فیبرواسکن کبد یا MRI استفاده کرد.

دقیق ترین و ساده ترین روش تشخیص فیبروز کبدی

پس از ابتلا به کبد چرب در صورتی که فرد از سبک زندگی و روش تغذیه غلط دست بر ندارد، آسیب بعدی فیبروز کبد است. فیبروز کبد یعنی سفت و سخت شدن بافت کبد به‌ علت آسیب طولانی مدت. وقتی کبد به‌ طور طولانی‌ مدت تحت فشار یا التهاب قرار بگیرد (مثلا به‌ دلیل چاقی و تجمع چربی، مصرف الکل، هپاتیت و…) سلول‌های کبدی به تدریج تخریب می‌شوند و بدن برای ترمیم، یک بافت سفت یا فیبری تولید می‌کند.

این رسوب فیبر باعث می‌شود بافت کبد سفت‌تر شود و از حالت طبیعی و نرمی که دارد خارج شود. در نتیجه جریان خون داخل کبد مختل می‌شود و عملکرد کبد بیشتر افت می‌کند. بعد از فیبروز، در مراحل پیشرفته، آسیب‌ها بیشتر و اصطلاحا سیروز کبدی ایجاد می‌شود و در نهایت به  نارسایی و از کار افتادن کبد منتهی می‌شود. در صورت نارسایی برگشت ناپذیر کبد، چاره ای جز پیوند کبد باقی نمی ماند. دقیقترین راه تشخیص فیبروز یا سیروز، نمونه برداری بافتی یا اصطلاحا بیوپسی کبد است. اما یک راه ساده تر و با تهاجم کمتر، استفاده از دستگاه فیبرواسکن کبدی است. دستگاهی که علاوه بر سنجش میزان چربی کبد، میزان فیبروز یا سفتی کبد را هم تعیین می‌کند.