‌سایه عبدالله نوری بر مجلس دهم

مرد پنهان اما همیشه ظاهر اصلاحات این روزها تمایلی به دیده شدن ندارد البته ویژگی او از ابتدا هم همین‌گونه بود و اعتقاد داشت در هیاهو و حاشیه‌سازی امور به پیش نمی‌رود. این روزها سایه او بر سر تصمیم‌گیری‌های اصلاح‌طلبان برای انتخابات مجلس دهم احساس می‌شود و هرچه بگویند حجت‌الاسلام عبدا... نوری نقشی در معادلات سیاسی و تصمیم‌گیری‌های جریان اصلاحات ندارد باید به این ادعا کمی با تردید نگریست. عبدا... نوری و دوری از سیاست‌ورزی؟ محال است. با پیروزی انقلاب عبدا... نوری در لیست مدیران سیاسی کشور قرار گرفت. او شخصیتی بود که در دولت آیت ‌ا... هاشمی وزیر کشور شد و در آن زمان همنشینی او با بزرگانی ازجمله مرحوم سیداحمد آقای خمینی بود. نوری در وزارت کشور نخستین تمرکز خود را بر ادغام نهادهایی چون شهربانی، ژاندارمری و کمیته‌های انقلاب را در یکدیگر قرار داده و نیروی انتظامی را تشکیل داد. هدف نوری از این اقدام، حذف موازی کاری و به چارچوب درآوردن کار انتظامی و امنیت در شهر بود. حضور او در وزارت کشور دولت هاشمی اما از همان ابتدا نیز با مخالفت جریان راست روبه‌رو بود. 

 

  نطق آیت‌ا... هاشمی در دفاع از نوری

 آیت‌ا... هاشمی در دفاع از عبدا... نوری برای تایید صلاحیتش در مجلس چنین گفت: «آقای عبدا... نوری را باز آقایان در مجلس می‌شناسند، البته ما ایشان را از قدیم می‌شناختیم و به‌خصوص، من در مجلس با ایشان آشنا شدم، خصوصا آن دوره‌ای که ایشان در کمیسیون برنامه و بودجه کار می‌کردند، آقایانی که در دوره قبل بودند آقای نوری را خیلی خوب می‌شناسند. فکر آقای نوری واقعا قابل اهمیت است. یعنی ایشان فکر سازماندهی دارند. برنامه‌ریزند، واقع‌بین‌اند و یکی از نیروهایی که می‌تواند در کابینه به من خیلی کمک کند در برنامه‌ریزی‌ها و کار‌ها، آقای عبدا... نوری است که البته، من برای جای دیگری ایشان را در نظر گرفته بودم که بعدا منتقل شد به این مسئولیتی که به ایشان محول شده است و اینجا هم بسیار جای مناسبی است. فکر می‌کنم آقای نوری می‌توانند به کارهای مربوط به مسائل تأمینی کشور سر و سامان بدهند. آقای نوری را من برای شرایط فعلی اصلح می‌دانم که وزارت کشور و مخصوصا مسائل امنیتی را به‌صورتی برنامه‌ریزی شده‌تر بتوانند اداره کنند».  نوری پس از آن به‌عنوان وزیر کشور در دولت اول هاشمی فعالیت خود را اغاز کرد اما او با فشار جناح راست ناچار به کناره‌گیری از پست وزارت کشور شد. 

  دولت نشد؛ مجلس

با توجه به مخالفت‌های جناح راست آن دوره، نوری در لیست کابینه دوم آیت‌ا... هاشمی جایگاهی نداشت اما طبق آن برنامه که او فعالیت در عرصه سیاست و تصمیم‌سازی را رها نمی‌کند، برای حضور در مجلس پنجم در لیست کارگزارن قرار گرفت. شنیده شد قرار بوده که نام نوری در لیست جامعه روحانیت باشد که بار دیگر ناطق نوری مخالفت می‌کند. عبدا... نوری در انتخابات مجلس پنجم در سال 74 شرکت کرد و از تهران به مجلس راه یافت. در 16 خرداد 75، در مجلسی با اکثریت مطلق اصولگرا، او برای ریاست مجلس نامزد شد ولی ناطق نوری با اختلاف 11 رأی بيشتر از 

عبدا... نوری توانست به رياست مجلس برسد و عبدا... نوری به جای نشستن بر کرسی ریاست مجلس پنجم بر ریاست فراکسیون اقلیت همان مجلس رسید؛ در همین دوران نوری، دو دوره نیز به‌عضویت مجمع تشخیص مصلحت درآمد. 

  بازگشت به دولت

پس از پیروزی جناح چپ در سال 76 که کمی بعد به اصلاح‌طلبان معروف شدند، نوری به جمع پاستورنشینان بازگشت و باز هم او را به اتاق وزارت ساختمان فاطمی فرستادند اما  در حالی که حدود 9 ماه از زمان وزارت عبدا... نوری می‌گذشت، مجلس پنجم او را در آخرین روز بهار سال 1377 استیضاح کرد. عبدا... نوری در جلسه استیضاح از برنامه‌ خود و مدیرانش دفاع کرد ولی این درحالی بود که رئیس دولت اصلاحات در دفاع از وزیر کشور خود، تنها به این جمله اکتفا نمود که: «در وزارت کشور به او نیاز دارم». سرانجام در 31 خرداد 1377، عبدا... نوری 137 رای موافق استیضاح، 117 رای مخالف و 11 رای ممتنع ناچار به ترک وزارت کشور شد و گرچه عبدا... نوری به سمت معاونت سیاسی رئیس دولت اصلاحات انتخاب شد اما در حقیقت این آخرین سمت دولتی عبدا... نوری بود.

  از بهشت تا زندان 

نخستین انتخابات شوراهای شهر و روستا 7 اسفند 1377 برگزار شد و در تهران لیست 15 نفره اصلاح‌طلبان به شورای شهر تهران راه یافت. به این ترتیب عبدا... نوری در صدر لیست اصلاح‌طلبان به عضویت در نخستین شورای شهر تهران درآمد. پس از تشکیل شورای شهر تهران، عبدا... نوری رئیس شورا شد اما چندی بعد گروه‌های اصلاح‌طلب از وی خواستند تا خود را آماده‌ شرکت در انتخابات مجلس کند و در 20 شهریور سال 1378 از شورای شهر تهران استعفا دادند تا در انتخابات مجلس ششم ثبت‌نام کنند. اما احضار نوری به دادگاه و اتهاماتی که متوجه او بود مانع از این کار شد.  دادگاه او را به «پنج سال زندان، پنج سال انفصال از مدیرمسئولی روزنامه و پانزده میلیون ریال جزای نقدی» محکوم کرد. روز 13 آبان‌ماه سال 1381 حادثه‌ای اسباب آزادی نوری را فراهم آورد. برادر وی، دكتر علی‌رضا نوری در جاده‌ تهران-شمال دچار سانحه رانندگی شد و جان سپرد. نوری برای مراسم ختم برادر به خانه آمد و با درخواست آزادی او که از سوی اصلاح‌طلبان نگاشته شده بود، موافقت شد. 

  سکوت در عرصه علنی، همفکری در سایه 

او پس از آزادی از زندان سکوت علنی را بر هر مولفه ای ترجیح داد اما برای آنها که با عبدا... نوری و روحیات او آشنا بودند قابل باور نبود که او سکوت کند. شخصیت‌نگار درباره این مقطع از زندگی عبدا... نوری نوشت؛ «مهم‌ترین برنامه‌ وی در نشست‌های ماهانه‌ای خلاصه شد که در نخستین پنج‌شنبه‌ هر ماه با حضور جمعی از اصلاح‌طلبان و فعالان سیاسی-اجتماعی برگزار می‌شد. در این نشست ماهانه، هر بار روشنفکری دینی و قرائت‌های مختلف از دین، از سوی یک سخنران به بحث گذاشته می‌شد. نوری در این مدت از خط مشی سیاسی اصلاح‌طلبان در میل به کندروی و عقب‌نشینی انتقاد کرد. بنابراین ارتباط او با مجموعه‌ اصلاح‌طلبان از قرابت خارج شد.» البته این قرائت از دور شدن مقطعی عبدا... نوری از اصلاح‌طلبان را نمی‌توان در آن مقطع رد کرد.

  تغییر طبقه مخاطب نوری

 قرائت نوری در مقطعی دچار تحولاتی شد یعنی او مخاطبان خود را تغییر داد و بیش از سیاسیون با سابقه که با آنها همکار و همراه بود، به طبقه دانشجویی چراغ سبز نشان داد و ترجیح خود را ساماندهی آن قشر قرار داد به‌طوری که شنیده شد جلساتی با آنها برگزار می‌کند و در جهت آگاهی‌بخشی به آنها گام بر می‌دارد. او زمان زیادی را ترجیح می‌داد تنها در جمعی‌ سخن بگوید که دانشجویان در آن حضور دارند و برای خود این هدف را تعریف کرد که در این جمع‌ها به بیان مواضع و دیدگاه‌های خودش بپردازد چون نوری از هوش بالایی برخوردار است و می‌داند از این طریق با یک تیر دو نشان را خواهد زد. نخست اینکه دانشجویان منتقل‌کننده دیدگاه‌های او به جامعه هستند و از سوی دیگر خود را به شکل مستقیم در برابر واکنش‌های سیاسیون قرار نمی‌دهد.  

  سایه نوری بر انتخابات ریاست‌جمهوری

در سال 87 بود که از گوشه و کنار شنیده شد برخی اصلاح‌طلبان درصدد معرفی عبدا... نوری به‌عنوان کاندیدای ریاست‌جمهور در سال 88 هستند.  همانطور که در بالا ذکر شد این طبقه دانشجویی جذب نوری شده بود و درخواست حضور بیش از سیاسیون از سوی آنها مطرح شد. سازمان دانش‌آموختگان ادوار تحکیم وحدت، نخستین جریانی بود که خواستار نامزدی نوری در انتخابات ریاست‌جمهوری شد و تلاش‌هایی در این زمینه داشت. گروهی از روزنامه‌نگاران مستقل و اصلاح‌طلب نیز بخش دیگری بودند که با حضور در خانه‌ عبدا... نوری، وی را به کاندیداتوری انتخابات ریاست‌جمهوری فرا خواندند. پذیرفتن این گروه‌ها و انتشار سخنان جدید‌ نوری بیان‌گر تمایل وی به کاندیداتوری در انتخابات یا به دست‌گیری یک جنبش با تاکید بر اصلاحات بود. پس از شایعات و ابهامات بسیار درمورد کاندیداتوری وی، عبدا... نوری دو پیش شرط برای کاندیداتوری خود اعلام کرد: «اول اینکه اصلاح‌طلبان روی کاندیداتوری واحد وی اجماع کنند و دوم اینکه در صورت رد صلاحیت وی کاندیدای دیگری را به جای او اعلام نکنند».

  گلایه‌های نوری از اصلاح‌طلبان

 اگرچه در آن مقطع دو کاندیدا اعلام حضور کردند اما عبدا... نوری همزمان به فعالیت‌های خود گسترش بیشتری بخشید و در جلسه‏ای با حضور روزنامه‌نگاران در مهرماه سال 1387، سکوت پنج‌ساله خود را شکست. او درباره‌ «روزه‌ سکوت» خود گفت: «من همیشه آدم کم‌حرفی بودم. من اعتقاد ندارم که شخصیت‌ها برای آن که مطرح شوند، مستمر حرف تکراری بزنند، شهوت کلام که ندارم. اما اینکه می‌گویید روزه‌ سیاسی و یا سکوت، این واقعیت است که اگر من حرف بزنم، دوستان خودمان شاید بیشتر ناراحت شوند. پیش‌ترها رقیب یک دسته‌بندی اعتدالی و تندرو ساخته بود، اکنون متاسفانه برخی دوستان اصلاح‌طلب حتی اعتدالی نیستند و تندرو شدند. در خیلی از مسائل من فکر می‌کنم که می‌شود گامی بیشتر برداریم اما تا حرف بزنیم می‌گویند که تندور هستید و کار ما هم خراب می‌کنید و خط اعتدال را به هم می‌ریزید. ما که می‌دانیم از این تفریط‌ها به هیچ جا نمی‌رسند اما چرا حرف بزنیم که گناهش بیفتد گردن‌مان. این است که خیلی وقت‌ها آدم به این نتیجه می‌رسد که چرا مزاحم کار دوستان شود، بگذارد با همین اعتدالی که می‌گویند بروند جلو، اگر یک گام هم پیش‌تر رفتند، ما خوشحال می‌شویم.» سرانجام پس از عدم ثبت‌نام کاندیداهای مطرح شده در جریان اصلاحات، چنین به نظر می‌رسید اصلاح‌طلبان پیشرو انتخابی جز نوری نخواهند داشت اما این حضور  با معرفی دو کاندیدا از سوی اصلاح‌طلبان منتفی شد.

4 سال دوم احمدی‌نژاد فرصت خوبی بود که گلایه‌های سال 88 رنگ ببازد چنانکه نوری در آبان 92 یعنی در زمانی که ماه‌های زیادی از آغاز فعالیت دولت نگذشته بود ، گفت: «آقای روحانی و دولت محترم فراموش نکنند که پایگاه رأی و بدنه‌ اجتماعی حامی شان اغلب کسانی بودند که از کم توجهی به قانون و حقوق شهروندی به ستوه آمدند و با امید رفع این کاستی‌ها راهی متفاوت را برگزیدند». عبدا... نوری سپس با ابراز امیدواری نسبت به آینده گفت: «ان‌شاءا... با امید و نشاطی که با برگزاری انتخابات امسال ریاست‌جمهوری میان مردم ایجاد شده است و رویکرد و برنامه‌های مثبت دولت جناب آقای روحانی، با تدابیر و کار کارشناسی، مسائل و مشکلات کاهش یابد و شاهد آن باشیم که از بسیاری نیروهای دلسوز، خوش‌فکر و البته توانمندی که درسال‌های گذشته  حضور پررنگ نداشتند جهت حل مشکلات و کمک به آتیه‌ کشور استفاده شود». این اظهارات نوری یعنی دست رفاقت دوباره او با جریان اصلاحات و در این برهه که جریانات سیاسی مشغول برنامه‌ریزی برای ورود هر چه بیشتر نیروهایشان به بهارستان هستند بار دیگر چشم‌هایی به عبدا... نوری می‌نگرد. برخی معتقدند احتمال پذیرش حضور در انتخابات دهمین دوره مجلس از سوی نوری بسیار پایین است و برخی هم از رد صلاحیت او سخن می‌گویند. دیروز نامه نوشت؛ « مجلس دهم، مجلس پنجمی دیگر با یک تفاوت؟ ناظران سیاسی اعتقاد دارند که مجلس دهم همانند مجلس پنجم است اما داستان ریاست آن با مجلس پنجم کمی تفاوت دارد. کارگزاران در جریان انتخاب رئیس مجلس، تمام‌قد وارد میدان شدند و از عبدا... نوری در برابر ناطق حمایت کردند. اما اصلاح‌طلبان احتمالی مجلس دهم استراتژی دیگری در سر دارند و به نظر می‌رسد از امروز تصمیم گرفته‌اند از میان گزینه‌های احتمالی یعنی عارف و لاریجانی، رای به علی لاریجانی دهند. برخی چهره‌های شناخته شده اصلاحات پیش از این نیز به این موضوع اشاره کرده‌اند. قدرت‌ا... علیخانی، نماینده روحانی مجلس ششم می‌گوید لاریجانی راست گرا را به عارف ترجیح می‌دهیم. عطریانفر، عضو حزب کارگزاران نیز اعلام کرد: «با اکثریت اصولگرا حتماً‌ آقای لاریجانی را ترجیح می‌دهیم چراکه خروجی «نقد قابل اعتماد» جناب آقای لاریجانی احتمالاً برای ما مناسب‌تر از «موقعیت نسیه و غیرنقد» آقای عارف است که نمی‌دانیم چه اتفاقی خواهد افتاد». 

  درنهایت...

پرواضح است که پتانسیل فکری نوری و تجربیات او در سال‌ها حضور در قدرت و خارج از قدرت به او شرایطی را داده که بتواند در تصمیم‌سازی جریان اصلاحات موثر باشد که البته در این راستا نباید برخی انحصارطلبی‌ها، تاکید بر تفاوت در سلیقه، ترجیح منافع شخصی و ... را لحاظ کرد. سایه نوری بر سر انتخابات مجلس دهم وجود دارد هر چند خود آن را انکار کند. 

 

آرمان