پوپولیسم سیاسی و گسست حزبی در آمریکا

نواندیش-اکبر مختاری: پس از سه شنبه بزرگ ( Super Tuesday) در ایالات متحده، واژه پوپولیسم به صورت مکرر در این کشور شنیده شده است واژه ای که اگر تا پیش از این میشنیدیم قطعا یاد رهبران خاورمیانه یا قاره آفریقا می افتادیم چرا که پوپولیسم و رهبران پوپولیست در شرایط خاصی ظهور و بروز میکنند و این شرایط آنچنان با درکی که ملل مختلف و کنشگران و تحلیلگران سیاسی از ایالات متحده و ساختار سیاسی آن دارند همپوشانی ندارد.ابتدا باید پرسید دلیل همخوانی مفهوم پوپولیسم و کاندیدای در حال پیشروی در انتخابات مقدماتی ریاست جمهوری آمریکا، دونالد ترامپ چیست؟

مداقه بر روی مفهوم پوپولیسم این دیدگاه و اندیشه سیاسی را دارای چهار ویژگی مهم نشان میدهد.اولین ویژگی مهم رهبران پوپولیست اینست که معمولا بسیار کلی و مبهم صحبت میکنند درواقع بیش از آنکه از آنها برنامه ای برای آینده شنیده شود، سخنانی نامفهوم برای جذب آرا شنیده میشود.دومین ویژگی رهبران پوپولیست سخنان هیجانگرایانه در جهت تغییر وضع موجودست آنها وضع موجود را بطور کامل زیر سوال میبرند و آنچنان از نکات مثبت شرایط موجود سخن نمیگویند.سوم اینکه رهبران پوپولیست سیاستمداران سنتی جامعه سیاسی را قبول ندارند و آنها را مورد نکوهش قرار میدهند و چهارمین ویژگی مهم پوپولیستها اینست که فراتر از حزب و نهاد و بصورت مستقل عمل میکنند. چرا که اینگونه دست بازتری برای تهییج جامعه دارند.

نگاه به یکی از کاندیداهای اخیر ریاست جمهوری ایالات متحده، دونالد ترامپ و عملکرد شش ماه اخیرش چهار مورد فوق را به طور نسبی تایید میکند.در این میان نکته شگفت آور مستقل عمل کردن ترامپ به عنوان یک کاندیدا با وجود وابستگی به حزب جمهوریخواه می باشد.توجه به سخنان اخیر ترامپ به هیچ وجه وی را در پکیج اصلی یک رهبر سیاسی با پرنسیپ های حزب جمهوریخواه قرار نمیدهد.شاید همین موضوعست که پیشروی دونالد ترامپ، بیش از دموکراتها جمهوریخواهان را نگران کرده است.واکاوی حزب جمهوریخواه سه طیف اصلی را در این حزب نشان میدهد.یکی از طیف های جمهوریخواهان جریان راست مذهبی یا محافظه کار یا به تعبیری اونجلیکال هست که توجه ویژه ای به مذهب و ترویج آن در جامعه آمریکا دارد.این طیف جمهوریخواهان معمولا ماهی یکبار به کلیسا میروند با سقط جنین بشدت مخالفند و از ازدواج آزادانه همجنس گرایان بیزارند لیکن در تمام این موارد ترامپ موضع قاطعی نداشته است شایدتلاش برای جذب آرای خاموش سبب ساز این موضوع شده است.

طیف دیگر حزب جمهوریخواه نومحافظه کاران هستند که در عین عقاید نسبی مذهبی از نظر سیاست خارجی گرایش ویژه ای به استفاده از ابزار نظامی در جهت تحقق اهداف سیاست خارجی ایالات متحده دارند.بعنوان مثال طیف سیاسی نومحافظه کار در داخل حزب جمهوریخواه در مورد سوریه بشدت با عملیات نظامی روسیه مخالفست لیکن ترامپ نه تنها این حمله را منفی نمیداند بلکه از آن استقبال میکند.

در مورد روسیه نومحافظه کاران در دوران جورج دبلیو بوش بشدت بدنبال راه های تحقیر این کشور بودند در حالیکه ترامپ پوتین را رهبر قدرتمند مورد علاقه اش میداند.در مورد صلح اعراب و اسراییل ترامپ به نوعی بی طرفی معتقدست در حالیکه نومحافظه کاران بشدت به حمایت از اسراییل معتقدند. در مورد توافق هسته ای با ایران ترامپ منتقد این توافقست لیکن معتقد به اصلاح توافق انجام شده ار طریق مذاکره است در حالیکه نومحافظه کاران معتقد به لغو کامل توافقند.موارد فوق فاصله دیدگاه دونالد ترامپ در حوزه سیاست خارجی با طیف نومحافظه کاران را بخوبی نمایان میسازد. و طیف دیگر جمهوریخواهان، واقع گرایان سیاسی از جنس هنری کیسینجر و رابرت گیتس و کالین پاول هستند که آنها نیز بشدت به عقلانیت سیاسی در جهت تحقق منافع ملی آمریکا اهمیت میدهند همانی که ترامپ کمتر به آن توجه کرده است.

سخنان هیجانگرایانه و پوپولیستی ترامپ سبب گردیده است که حتی هم حزبی هایش نیز بشدت با وی و سخنانش مخالفت ورزند.طوریکه اخیرا رابرت کیگان از نو محافظه کاران مطرح، در مقاله ای در روزنامه معتبر واشنگتن پست به شدت به دونالد ترامپ حمله کرد و از موفقیتهای انتخاباتی اش احساس خطرنمود.پیشروی ترامپ ادامه دارد چرا که توانسته با شعارهای ضد مهاجرتش علیه لاتین تبارها و مسلمانان بخش عمده جوانان تحصیل کرده جویای کارکه معمولا علاقه مند به سیاست نبودند و تمام مشکلاتشان را از مهاجرین می بینند به خود جذب کند .

دونالد ترامپ خیز بزرگ را برداشته است چرا که توانسته جوانان سرخورده از سیاستمداران کنونی را وارد اردوگاه خود کند و در این میان ضعف کاندیداهای دیگر از هر دو حزب دموکرات و جمهوریخواه راه را برای جذب آرای خاموش از سوی ترامپ فراهم کرده است.هرچند وجود شهرت رسانه ای او در سالهای گذشته ، که به سبب سخنان جذابش در حوزه موفقیت اقتصادی بدست آمده را نمیتوان کتمان کرد.در آخر باید بیان کرد قدرت گرفتن موقت پوپولیسم سیاسی در ایالات متحده در حال گرفتن اولین قربانیش از همان حزبیست که ترامپ برآمده از آنست چرا که نامه بیش از صد کارشناس و سیاستمدار برجسته نومحافظه کار طی روزهای اخیر در حمله به ترامپ مهم ترین گسست در حزب جمهوریخواه را پس از جنگ جهانی دوم تایید میکند گسستی که آنچنان پیش رفته است که رابرت کگان، نومحافظه کارمطرح را برآن داشته که بیان کند برای عبور از دونالد ترامپ راهی جز رای به هیلاری کلینتون نداریم!

*مدرس مدعو دانشگاه و کارشناس ارشد روابط بین الملل

خبرهای مرتبط