٣ سناريوى احتمالى پيش روى "برجام" با رياست جمهورى "ترامپ"

اگرچه برجام توافقی دوجانبه نیست و کشورهای مهم دیگری در آن دخیل هستند لیکن نباید فراموش کنیم آنچه تحریمهای ظالمانه علیه ایران و ملت ایران را تشدید ساخت تنها تحریم های برآمده از قطعنامه های شورای امنیت نبود بلکه با تحریم بانک مرکزی از سوی آمریکا علیه ایران و قطع سوۓیفت و عملیات بانکی نقل وانتقال پولی و بانکی در کشور با چالش جدی روبرو گردید.

نوانديش - اكبر مختارى: شناخت و درک اهداف بلندمدت رهبران سیاسی بدون توجه به گروه مشاوران و همکاران در حوزه های مختلف سیاسی و اقتصادی وفرهنگی امکان پذیر نمی باشد.برای درک استراتژی رییس جمهور جدید ایالات متحده بخصوص در حوزه سیاست خارجی نیز شناخت کارگزاران اجرایی سازی شعارها و دیدگاه ها بسیار مهم جلوه میکند.دراین میان مهم ترین سوالی که از سوی کنشگران و تحلیلگران سیاسی در کنار مردم ایران در مورد حضور شخصیتی خاص بعنوان رییس جمهور آمریکا مطرح شده است نوع نگرش ساکن جدید کاخ سفید در مورد مهم ترین دستاورد دولت حسن روحانی ، یعنی برجام می باشد.

بواقع در دوران دونالد ترامپ بعنوان رییس جمهور ایالات متحده سرنوشت برجام چه خواهد شد.آیا پایدار می ماند یا اینکه به تعبیرسخنان گذشته ترامپ لغو و پاره خواهد شد!برای پاسخ به سوال فوق ترکیبی از شعارهای ترامپ،ساختارسیاسی امریکا و کارگزاران همراه ترامپ میتواند آینده پیش رو را کمی شفاف نماید.اساسا شعارهای هویت بخش ترامپ از مهاجر ستیزی وی چه علیه لاتین تباران و چه مسلمانان در روان سازی راه پیروزی او موثر بوده است.بنابراین عقل منفعت طلب ایجاب میکند که حداقل بخشی از شعارها برای حفظ حامیان تحقق یابد.از سوی دیگر آمریکا کشوری با ساختار سیاسی پیچیده و سیاستهایش بخصوص در حوزه سیاست خارجی برآمده از متغیر نقش میباشد متغیری که بنظر پروفسور جیمز روزنا به برتری مقام بر رفتار فرد تاکید دارد و سیستم جایگاه عملکرد فرد را تعیین میکند و فرد را ازخود متاثر میسازد.

در مرحله بعد نقش کارگزاران سیاسی و دیدگاه های آنها بر روند امور موثرست.با توجه به موارد مورد اشاره ،نگارنده به بررسی سه سناریو احتمالی دولت ترامپ در مورد برجام میپردازد.

سناریوی اول در مورد برجام با نوعی خوش بینی همراه می باشد.در سناریو اول ترامپ راه دولت اوباما را در برابر برجام و توافق هسته ای با ایران ادامه خواهددادوهیچ خللی در روند برجام ایجاد نخواهد شد.طرفداران این دیدگاه معتقدند برجام قراردادی یکجانبه نیست بلکه توافقی چندجانبه است و با توجه به تایید برجام از سوی شورای امنیت با تصویب قطعنامه 2231 هیچ خطری آن را تهدید نخواهد کرد.این تحلیل منطق حقوقی بخصوص در حوزه بین الملل را مورد توجه قرار میدهد.لیکن غفلت این تحلیل از شعارهای ترامپ و مشاورانش علیه برجام و مفاد آنست. در این مورد اگر رییس جمهور آمریکا بخواهد راه گذشته را ادامه دهد از همان ابتدا از سوی حامیان سیاسیش با چالش جدی روبرو خواهد شد.

سناریوی دوم برخلاف سناریوی اول بدبینانه است .حامیان این سناریو براین باورند که ترامپ کاملا متناسب با شعارهایش برخورد خواهد کرد.و یا برجام را لغو میکند یا ساختار آن را برهم خواهد زد و میکوشد بندهایی از برجام را متفاوت سازد.این سناریو نیز نمیتواند تمام منطق سیاست را در شرایط فعلی با خود بهمراه داشته باشد چراکه نادیده گرفتن کامل برجام از یکسو سبب فاصله میان دول اروپایی و آمریکا خواهد شد و همچنین راه حل جایگزین بهتری وجود ندارد و از سوی دیگر اصلاح بندهای برجام نیز آنچنان منطقی جلوه نمی نماید چرا که اصلاح برجام نیاز به گفت وگوهای مجدد دارد و ایجاد چنین شرایطی با افزونی بی اعتمادی میان طرفین چندان معقول بنظر نمی آید.

و در نهایت میتوان از سناریوی سوم سخن گفت سناریویی که میان دو مورد فوق قرار میگیرد.متناسب با این سناریو نه برجام کاملا اجرا میشود چراکه در زمان اوباما نیز با برخی چالش ها بخصوص درحوزه های مالی و بانکی روبرو بوده است و ادامه راه گذشته از سوی فرد وتیمی که معتقد به کاهش قدرت منطقه ای ایرانست کمتر منطقی می نماید. ونه می توان کاملا پایان برجام را متصور بود چرا که لغو کامل برجام بدون ارایه راه حل بدیل وجایگزین، منطقی جلوه نمی نماید و از سوی دیگر بازگشت دوباره ایران به فصل هفتم منشور ملل متحد حداقل در شرایط فعلی غیر قابل تصورست.ولی در سناریو سوم منطقی نهفته است که هم ساختار برجام را حفظ خواهد کرد وهم آثار مثبت برجام گرفته میشود.اگرچه برجام توافقی دوجانبه نیست و کشورهای مهم دیگری در آن دخیل هستند لیکن نباید فراموش کنیم آنچه تحریمهای ظالمانه علیه ایران و ملت ایران را تشدید ساخت تنها تحریم های برآمده از قطعنامه های شورای امنیت نبود بلکه با تحریم بانک مرکزی از سوی آمریکا علیه ایران و قطع سوۓیفت و عملیات بانکی نقل وانتقال پولی و بانکی در کشور با چالش جدی روبرو گردید. .

همچنین پس از لغو قطعنامه های شورای امنیت با شکل گیری توافق هسته ای آنچه مانع اصلی در کسب ثمرات مثبت برجام برای ایران گشته است عدم همکاری بانک های اروپایی با ایران بدلیل نگرانی از بازگشت پذیری تحریم های یکجانبه و مواخذه و تنبیه آنها از سوی آمریکاست.بمعنای واقعی کاری که ترامپ و تیم سیاسی اش میتوانند انجام دهند تصاعد بحران در برابر ایران و ایجاد چالش های سیاسی و امنیتی با هدف کاستن از محاسن اقتصادی سیاسی برجام برای ایرانست.

درنهایت مرور پروسه تایید برجام توسط باراک اوباما و تلاش حامیان توافق هسته ای در کنگره و گرفتن تایید برجام با استفاده از فیلی باستر درسنا با توجه به وابستگی توافق هسته ای به پایداری اوباما در حمایت از برجام حتی بااستفاده از امتیاز ویژه حق وتو، نقش جایگزینی دونالد ترامپ و کارگزاران سیاسی و اقتصادیش با باراک اوباما بر چگونگی اجرا آینده برجام را نمیتوان به هیچ وجه انکارکرد.

گزارش خطا