دلایل غیرممکن بودن ایمنی‌ گله‌ای در برابر کووید-۱۹

به گزارش ایسنا،به نقل از نیچر، رسیدن به ایمنی گله‌ای تنها در صورتی امکان پذیر است که میزان واکسیناسیون زیاد باشد. بسیاری از دانشمندان تصور می‌کردند که با ایمن شدن افراد در برابر بیماری و ایجاد ایمنی گله‌ای، جامعه به حالت عادی باز می‌گردد.

بیشتر دانشمندان آستانه‌ رسیدن به ایمنی گله‌ای را ایمن شدن ۶۰ تا ۷۰ درصد مردم می‌دانستند که به وسیله‌ واکسن و یا ابتلا به بیماری ایجاد شود. اما با ورود همه‌گیری به دومین سال خود این تصورات تغییر کرد. در ماه فوریه، یویانگ گو (Youyang Gu) دانشمند مستقل علم داده، نام مدل پیش بینی کووید-۱۹ خود را از "مسیری به سمت ایمنی‌گله‌ای" به "مسیری به سمت زندگی عادی" تغییر داد. او گفت رسیدن به ایمنی گله‌ای بعید به نظر می‌رسد و از دلایل آن می‌توان به کند بودن سرعت توزیع واکسن، ظهور انواع جدید ویروس و تاخیر در رسیدن واکسن به کودکان اشاره کرد.

تفکرات "گو" با بسیاری از افراد جامعه‌ی اپیدمولوژیست (همه‌گیری شناسی) همسو است.  لورن انکل میرز (Lauren AncelMeyers) متخصص اپیدمولوژی و مدیر اجرایی دانشگاه تگزاس می‌گوید: ما این تصور که با رسیدن به ایمنی گله‌ای، همه‌گیری به پایان می‌رسد را کنار گذاشته‌ایم. این تغییر نظر نشان دهنده‌ پیچیدگی‌ها و چالش‌های همه‌گیری است و نباید این حقیقت که واکسن به از بین رفتن همه‌گیری کمک می‌کند را تحت تاثیر قرار دهد. واکسن به این معناست که ویروس خودبه‌خود از بین خواهد رفت اما با ظهور انواع جدید آن و کاهش ایمنی در برابر بیماری ممکن است مجبور به مبارزه با بیماری برای ماه‌ها و سال‌ها باشیم.

در چشم‌اندازی طولانی مدت، کووید-۱۹ ممکن است تبدیل به یک بیماری بومی شود مانند آنفولانزا اما در کوتاه مدت دانشمندان به دنبال راهی به جز ایمنی‌گله ‌ای هستند. در اینجا برخی از دلایل این طرز فکر را بررسی می‌کنیم و تاثیری که آن‌ها بر سال بعدی همه‌گیری دارد.

آیا واکسن جلوی سرایت ویروس را می‌گیرد؟

 واکسن‌های کووید-۱۹ که توسط شرکت‌های مدرنا و فایزر ساخته شده‌ است بسیار در جلوگیری از ابتلا به بیماری‌ کووید علائم‌دار موثرند اما هنوز مشخص نیست از انتقال بیماری توسط فرد دارای ویروس جلوگیری می‌کنند یا نه و این مشکلی برای رسیدن به ایمنی گله‌ای است.

شواتا بانسال (Shweta Bansal) زیست‌شناس محاسباتی از دانشگاه جورج‌تاون (Georgetown) در واشنگتن می‌گوید: ایمنی‌گله‌ای تنها در صورتی امکان پذیر است که ما واکسنی برای متوقف کردن روند انتقال بیماری داشته باشیم و اگر نداشته باشیم برای رسیدن به ایمنی گله‌ای همه‌ افراد باید واکسینه شوند.

ساموئل اسکارپینو (Samuel Scarpino)، دانشمندی که در دانشگاه نورث‌ایسترن (Northeastern) بوستون به تحصیل درباره‌ بیماری‌های واگیردار مشغول بوده معتقد است: نیازی نیست که قدرت واکسن در متوقف کردن انتقال بیماری ۱۰۰ درصد باشد حتی تاثیرگذاری ۷۰ درصدی نیز فوق‌العاده خواهد بود اما ممکن است میزان قابل‌توجهی از انتقال ویروس باقی بماند و قطع کردن زنجیره‌ی انتقال را سخت کند.

توزیع نامساوی واکسن کووید-۱۹

مت فراری (Matt Ferrari)، متخصص اپیدمولوژی در مرکز بیماری‌های واگیردار دانشگاه پارک (Park) در ایالت پنسیلوانیا می‌گوید: توزیع و سرعت پخش واکسن به دلایل گوناگونی اهمیت دارد. او می‌گوید که یک کارزار جهانی هماهنگ می‌توانست کووید-۱۹ را به طور کامل از بین ببرد اگرچه از نظر فنی این ریشه کنی امکان پذیر است، اما در واقعیت رسیدن به چنین هدفی در مقیاس جهانی بعید به نظر می‌رسد. زیرا تفاوت‌های زیادی در کارایی پخش واکسن در کشورهای مختلف وجود دارد.

به عنوان مثال در ایالات متحده دسترسی به واکسن برابر نبوده است برخی ایالت‌ها مثل جرجیا و یوتا کمتر از ۱۰ درصد جمعیت را واکسینه کردند در حالی که آلاسکا و نیومکزیکو بیش از ۱۶ درصد جمعیت خود را به طور کامل واکسینه کرده‌اند.

بانسال می‌گوید:در برخی کشورها واکسیناسیون براساس سن انجام می‌شود و اولویت با افراد مسن‌تر است که در خطر بیشتری هستند.اما اینکه چه زمانی واکسن برای کودکان  آماده شود هنوز مشخص نیست.البته سازندگان واکسن‌های فایزر و مدرنا نوجوانان را وارد کارآزمایی بالینی کرده‌اند و واکسن‌های آکسفورد-آسترازنکا و سینوواک نیز در حال آزمایش بر روی کودکانی حتی سه ساله است. اما برای رسیدن به نتایج باید ماه‌ها صبر کرد. اگر امکان واکسینه کردن کودکان فراهم نباشد باید بزرگسالان بیشتری برای ایجاد ایمنی‌گله‌ای واکسینه شوند.  

برای مثال ۲۴ درصد جمعیت ایالات متحده زیر ۱۸ سال دارند و اگر بیشتر آن‌ها قادر به دریافت واکسن نباشند، همه افراد بالای ۱۸ سال برای رسیدن به ایمنی ۷۶ درصدی باید واکسینه شوند.

بانسال می‌گوید: نکته‌ دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد ساختارهای جغرافیایی است. هیچ جامعه‌ای مانند یک جزیره نیست و ایمنی کسانی که یک جمعیت را احاطه کرده‌اند نیز اهمیت دارد.

انواع جدید ویروس معادله‌ی رسیدن به ایمنی گله‌ای را بهم می‌زند

در شرایطی که واکسن‌ها با موانعی در تولید و توزیع روبه‌رو هستند، انواع جدیدی از ویروس از جمله سارس-کوو-۲ ظهور می‌کنند که ممکن است واگیردارتر و مقاوم در برابر واکسن باشند. سارا دل‌وال (Sara Del Valle) متخصص اپیدمولوژی آزمایشگاه ملی لوس آلاموس (Los Alamos National Laboratory) در نیومکزیکو می‌گوید: ما در حال رقابت با گونه‌های جدید ویروس هستیم. هرچه مدت زمان بیشتری برای مهار انتقال ویروس طول بکشد، انواع جدید ویروس فرصت بیشتری برای ظهور خواهند داشت.

آنچه در برزیل اتفاق افتاد گواه این موضوع است؛ نتایج تحقیقات منتشر شده در مجله‌ی ساینس نشان می‌دهد که در شهر مانائوس (Manaus) در ماه‌های مه و اکتبر انتقال کووید-۱۹کاهش داشته است که می‌تواند از اثرات ایمنی گله‌ای باشد این منطقه به شدت تحت تاثیر ویروس قرار گرفته بود و استر سابینو (Ester Sabino) متخصص ایمونولوژی از دانشگاه سائوپاولو برزیل و همکارانش تخمین می‌زنند که تا ماه ژوئیه سال ۲۰۲۰، ۶۰ درصد ساکنین این منطقه به بیماری مبتلا شده بودند و بر طبق برخی برآوردها این میزان برای ایجاد ایمنی‌گله‌ای کافی است اما در ماه ژانویه این مانائوس شاهد ظهور دوباره‌ی بیماری بود این افزایش پس از ظهور نوع جدیدی از ویروس به نام  "P.۱" رخ داد که نشان می‌دهد ابتلا به نوع قبلی از ابتلا به انواع دیگر جلوگیری نمی‌کند در ماه ژانویه تمامی ابتلاها به نوع جدید ویروس مربوط بودند.

فراری می‌گوید: با افزایش ایمنی‌گله‌ای مشکل دیگری به وجود می‌آید که باید با آن مقابله کرد و آن "فشار انتخابی" است که باعث می‌شود انواع جدیدی از ویروس که می‌توانند افراد ایمن شده را آلوده کنند به وجود بیاید. واکسیناسیون سریع می‌تواند از بروز انواع جدید ویروس جلوگیری کند اما نابرابری توزیع واکسن باعث ایجاد چالش‌هایی می‌شود.

ایمنی ممکن است دائمی نباشد

با بررسی ایمنی‌گله‌ای دو دسته از افراد را شامل می‌شود دسته‌ای که ایمنی را از طریق واکسن به دست آورده‌اند و دسته‌ای که در اثر ابتلای قبلی به بیماری ایمن شده‌اند. "بانسل"معتقد است: افرادی که به بیماری کووید مبتلا می‌شوند میزان کمی ایمنی ایجاد می‌کنند اما مشخص نیست که این ایمنی تا چه مدت باقی‌ می‌ماند. با توجه به آن چه در مورد انواع دیگر کروناویروس‌ها می‌دانیم و شواهد اولیه‌ای که از سارس-کوو-۲ داریم به نظر می‌رسد ایمنی ناشی از بیماری با گذر زمان ازبین برود این موضوع باید در نظر گرفته شود.

مدل‌سازان نمی‌توانند همه‌ افراد آلوده را بررسی کنند. آن‌ها ‌همچنین باید در نظر داشته باشند که تاثیر واکسن‌ها ۱۰۰ درصد نیست اگر ایمنی ناشی از ابتلا تنها چند ماه باقی بماند  فرصت کمی برای رساندن واکسن به افراد داریم. همچینین دانستن این موضوع که ایمنی ناشی از واکسن تا چه مدت باقی می‌ماند نیز مهم است و به همین دلایل کووید-۱۹ ممکن است مشابه آنفولانزا شود.

واکسن ممکن است رفتار انسان‌ها را تغییر دهد

آران یکی از اپیدمیولوژیست ها معتقد است: با نرخ واکسیناسیون فعلی اسرائیل در حال رسیدن به ایمنی‌گله‌ای است اما مشکل اینجاست که با واکسیناسیون تعداد زیادی از افرد، روابط بین‌ آن‌ها نیز افزایش می‌یابد و این موضوع می‌تواند تعادل ایمنی‌گله‌ای را بهم بزند. تعادلی که به میزانی که افراد در معرض ویروس هستند مربوط می‌شود. تصور کنید که تاثیر یک واکسن ۹۰ درصد باشد اگر قبل از زدن واکسن حداکثر با یک نفر ملاقات می‌کردید پس از آن ده نفر را می‌بینید واین مشابه زمانی است که بدون واکسن یک نفر را ملاقات می‌کردید.

مایرز سرپرست تیم تحقیقاتی روی کووید -۱۹ می‌گوید:چالش برانگیزترین جنبه‌ی مدل‌سازی کووید-۱۹، مولفه‌های جامعه‌شناختی آن است. آنچه که تاکنون در مورد انسان‌ها می‌دانیم دیگر کاربردی ندارد زیرا ما در دوره‌ای بی‌سابقه زندگی می‌کنیم و رفتارهایی بی‌سابقه از خود نشان می‌دهیم. مایرز و گروهش تلاش می‌کنند مدل‌هایشان را با سیر اتفاقات تنظیم کنند و تغییرات رفتاری مثل پوشیدن ماسک و رعایت فاصله‌ی اجتماعی را در آن لحاظ کنند.

سارا دل‌وال (Sara Del Valle) متخصص اپیدمولوژی آزمایشگاه ملی لوس آلاموس می‌گوید مداخلات نقش مهمی در کاهش موارد ابتلا دارند او افزود هدف اصلی قطع شدن زنجیره‌ی‌ انتقال است و فاصله‌گذاری اجتماعی و استفاده از ماسک همزمان با توزیع واکسن می‌ تواند به کاهش انتشار بیماری کمک کند.

اما جلوگیری از بازگشت مردم به رفتارهای پیش از کرونا سخت خواهد بود. تگزاس و برخی دیگر از ایالت‌های آمریکا در حال لغو قانون استفاده از ماسک هستند حتی با اینکه بخش قابل توجهی از جمعیت ایمن نیستند. ساموئل اسکارپینو (Samuel Scarpino)، دانشمندی است که در دانشگاه نورث‌ایسترن (Northeastern) بوستون به تحصیل درباره‌ بیماری‌های واگیردار مشغول بوده، می‌گوید: دیدن اینکه مردم در حال رها کردن این رفتارهای محافظتی هسند نا امید کننده است زیرا این اقدامات می‌تواند به پایان همه‌گیری کمک کند.

برای درک تاثیر اقدامات محافظتی، آنفولانزا را در نظر بگیرید که در این فصل بسیار کم بوده است. واگیر آنفولانزا احتمالا کمتراز کووید نیست اما علت نبود آن در سال جاری آن است که معمولا ۳۰ درصد افراد که در سال‌های قبل مبتلا شده‌اند ایمن هستند ۳۰ درصد دیگر نیز واکسن دریافت می‌کنند و استفاده از ماسک و فاصله‌ی اجتماعی کاملا جلوی این ویروس را می‌گیرد. این محاسبات نشان می‌دهد که چگونه رفتار ما معادله را تغییر می‌دهد و چرا در صورت عدم رعایت اقدامات احتیاطی، نیاز به واکسینه کردن افراد بیشتری است.

استفن فلاش  (Stefan Flasche) متخصص اپیدمولوژی واکسن در دانشگاه بهداشت و پزشکی گرمسیری لندن (London School of Hygiene & Tropical Medicine) می‌گوید: پایان دادن به چرخه‌ی انتقال یکی از راه‌های بازگشت به زندگی معمولی است و راه دیگر جلوگیری از بیماری شدید و مرگ است. با آنچه که تاکنون در مورد کووید-۱۹ می‌دانیم ‌رسیدن به ایمنی‌گله‌ای تنها با واکسن بعید به نظر می‌رسد. واکسن پیشرفت حیرت انگیزی است اما بعید است بتواند به طور کامل جلوی انتشار ویروس را بگیرد بنابراین باید فکر کنیم چگونه می‌توان با ویروس زندگی کرد این موضوع آن‌قدر که به نظر می‌رسد ترسناک و سخت نیست و حتی بدون ایمنی‌گله‌ای، توانایی واکسینه کردن افراد آسیب‌پذیر می‌تواند باعث کاهش آمار بستری‌ها وفوتی‌ها شود این بیماری شاید به این زودی ناپدید نشود اما آثار آن کمرنگ‌تر خواهد شد.