دکتر ذاکریان: از اهمیت خاورمیانه برای آمریکا کاسته نشده است/ حتی در زمان جنگ نیز شاهد چنین فشار اقتصادی بر مردم نبودیم

اختصاصى نواندیش- آریا سعادتمند: دکتر مهدی ذاکریان دانشيار دانشگاه و مديرمسئول فصلنامه مطالعات بين المللى عصر در نشست بررسی "پيامدهاى نشست جده و سفر بایدن به عربستان برای ایران و منطقه" که به همت گروه مطالعات عربستان و گروه مطالعات ایران انجمن ایرانی مطالعات غرب آسيا با همكارى خانه انديشمندان علوم انسانى برگزار شد نکاتی را در مورد پیامدهای سفر بایدن به منطقه و سیاست خارجی ایران مطرح کردند.

دکتر ذاکریان در مورد ابعاد سفر بایدن به عربستان که حاکی از رد فرضیه های پیشین مبنی بر از دست رفتن اهمیت خاورمیانه در سیاست خارجی واشنگتن است، گفت: اتفاقاتی که در غرب آسیا رخ داده اتفاقاتی متناقض با ارزیابی ها صورت گرفته در گذشته از سوی کارشناسان بوده است، اکثیر تحلیل ها این بود که ارزش خاورمیانه برای آمریکا کاهش یافته و توجه واشنگتن از این پس بیشتر معطوف به چین خواهد بود، در این بین برخی رخدادها نیز چنین فرضیه ای را تقویت می کرد. سفر اخیر بایدن به باور من خط بطلانی بر این اندیشه بود که شاهد یک تغییر پارادایم در سیاست خارجی آمریکا از غرب به جنوب شرق آسیا هستیم، اکنون آمریکایی ها باز هم سناریو های خاصی برای این منطقه در نظر دارند که می تواند حتی بر موازنه میان روسیه و اوکراین تاثیر گذار باشد.

اینجا باید بگویم که موقعیت جمهوری اسلامی ایران در این منطقه نقش شایان توجه ای نبوده است، شاید اینطور به نظر برسد که ایران محور اصلی این سفر بوده و ما به عنوان بازیگر بد منطقه همچنان مورد توجه هستیم، اما به نظر من بحث هنوز همان بحثی است که تافلر در کتاب "یک نظم و دو رویا" به آن اشاره می کند این که یک دشمن فرضی از ایران ساخته بشود تا آنها بتوانند نظم مورد نظر خود را در منطقه برقرار کنند.

این دانشيار دانشگاه در بخشی دیگر از سخنان خود افزود: در مجموع برداشت من این است که منطقه خاورمیانه همچنان اهمیت خود را حفظ کرده است، منطقه در نزاع میان روسیه و اوکراین هم دارای جایگاه و اهمیت خاصی است و از طرفی ایران در این معادله به  ابزاری برای وحدت دیگر بازیگران تبدیل شده به طوری که اعراب و اسرائیل به بهانه ایران به هم نزدیک شده اند.

دکتر ذاکریان، در بخشی از سخنان خود هم در پاسخ به سوالی پیرامون تاثیر مباحث حقوق بشری بر رويكرد غرب به منطقه و گفتگوهاى ایران و عربستان سعودی و به طور کلی رابطه با آمریکا گفت: به نظر من این دو موضوع با یکدیگر رابطه مستقیمی دارد، هر زمانی که ما در داخل به لحاظ مسائل این چنینی مشکلات کمتری داشتیم، گشایش های بیشتری در عرصه سیاست خارجی برای ما حاصل شده است مثلا پیمان امنیتی ما با عربستان سعودی پس از انتخابات سال 1376 صورت گرفت.  از طرفی اگر بحث حمله به سفارت و کنسولگری عربستان در ایران پیش نمی آمد کار برای سعودی ها در جامعه بین الملل به دلیل قتل شیخ نمر دشوار می شد، اما متاسفانه برخی با آن اقدامات به کشور آسیب زدند. 

وى همچنين به طرح دو مفهوم حمايت و ترويج حقوق بشر و ديگرى آداب حقوق بشر پرداخت و افزود: آنچه آمريكا و اتحاديه اروپا نسبت به منطقه خاورميانه چه در قبال اسراييل و چه متحدان عرب چون عربستان چشم پوشي مى كنند، موضوع حمايت و ترويج حقوق بشر است. و حساسيتى در اين خصوص ندارند. اما آنچه براى شان مهم است و نسبت به آن حساسند، آداب حقوق بشر است. سياستگذارى هاى محمد بن سلمان تمركز و پيگيرى "آداب حقوق بشر" است. او در اين راستا اصلاحات سمبليك و شكلى مورد درخواست جامعه بين المللى را دنبال كرده مانند حقوق زنان يا يك پارلمان شكلى. در مقابل با اينكه ايران در بحث حمايت و ترويج حقوق بشر نسبت به ساير كشورها وضعيت بهترى دارد، اما در بحث آداب حقوق بشر تصويرى از ايران ارائه مى شود كه مشكل ساز مى شود مانند حاشيه هاى ممانعت از حضور زنان در ورزشگاه مشهد. 

پرسش دیگر در مورد احتمال پیوند برجام با مسائل منطقه ای بود که دکتر ذاکریان در پاسخ به این پرسش گفت: این دو موضوع همین حالا هم با یکدیگر در پیوند است، برجام توافقی است که به نظر من در تاریخ روابط خارجی ایران می تواند با کنگره 1815 و اقدام تالیران در تبدیل فرانسه از یک کشور شکست خورده به کشوری موفق مقابسه شود. من البته نمی گویم برجام حلال همه مشکلات بود اما به هر حال این توافق یک دستاورد برد برد برای همه طرف ها داشت، بنابراین اساس توافق یک نتیجه و یک موفقیت خوب برای جامعه ایران محسوب می شد و هنوز نیز می شود.

دکتر ذاکریان در پایان پیرامون آسیب تحریم ها بر کشور نیز اضافه کرد: مهم تر از وقوع جنگ چیزی است که همین حالا هم برای ما رخ داده است و آن بحث وضع تحریم و ادامه دار بودن  آن است، زمانی که ترامپ با فشار حداکثری جلو آمد دیپلماسی ما با موفقیت توانست اجماعی علیه او ایجاد کند، مقاومت ما باعث شد که ترامپ و پمپئو بگویند ما از همه شرایط خود چشم پوشی کرده ایم فقط بیایید گفتگو کنیم، ما در آن مقطع از این فرصت استفاده نکردیم. ددر ابتدای دولت بایدن نیز مصوبه مجلس باعث شد که اقدامات دولت روحانی به نتیجه نرسد، خوب به باور من جنگ یعنی همین، این آسیب های فعلی از زمان دفاع مقدس به مراتب شدید تر است، حتی در زمان جنگ نیز ما شاهد چنین فشار اقتصادی بر مردم نبودیم.