همه چیز درباره کمر درد؛ چرایی و نحوه درمان

یک جراح مغز و اعصاب و فوق تخصص جراحی ستون فقرات، کمر درد را یکی از شایع‌ترین موارد مراجعات پزشکی ذکر کرد و به تشریح چیستی، چرایی و چگونگی درمان آن پرداخت.

دکتر امیر حسین حقیر در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه یکی از شایعترین موارد مراجعات پزشکی کمردرد است، اظهار کرد: کمردرد مشکل شایعی است و ۸۰درصد افراد حداقل یک بار در زندگی درد کمر را تجربه می‌کنند.

وی افزود: زندگی ماشینی، نشستن‌های طولانی و عدم وجود تحرک و ورزش از یک سو و در سوی دیگر، فعالیت‌ها و شغل‌های مرتبط  با بلند کردن متوالی اجسام سنگین و خم شدن‌های مکرر هر دو می‌توانند منجر به کمردرد شوند.

دکتر حقیر ادامه داد: از طرفی با افزایش سطح بهداشت عمومی و افزایش طول عمر بشر، جمعیت مسن بالای ۶۰ تا ۶۵ سال افزایش یافته و بیشتر با  بیماری‌های این سنین مثل پوکی استخوان و ساییدگی یا همان آرتروز مواجه می‌شویم.

حفظ سلامت عضلانی و استخوانی، گام نخست در پیشگیری از درد کمر است

این جراح مغز و اعصاب، در تشریح مهمترین علل کمر درد گفت: افزایش سن به خصوص سنین بالای ۶۰ تا ۶۵ سال، همراه با پوکی استخوان است که می‌تواند منجر به شکستگی مهره و درد شدید کمر شود، حتی در این سن در صورت وجود پوکی استخوان شدید، با یک سرفه و یا زور زدن ساده، شاهد شکستگی مهره هستیم.

وی افزود: وزن بالا همراه با فشار بیشتر به عضلات، مهره‌ها، دیسکها و مفاصل ستون فقرات کمری است که می‌تواند منجر به درد کمر شود، در واقع در موارد BMIبالاتر از ۲۵، احتمال آسیب به ستون فقرات در طی زمان بیشتر است.

دکتر حقیر اظهار کرد: عضلات ناحیه کمر و لگن و شکم  همگی ستون فقرات را حفظ می‌کنند که در صورت ضعف این عضلات، با کوچکترین حرکتی شاهد آسیب و کشیدگی عضلات و تاندون‌های این عضلات و در نتیجه درد کمر هستیم و در واقع ضعف این عضلات و کشیدگی آنها ، شایع‌ترین علت کمردرد است.

 تحلیل سریع‌تر دیسک بین مهره‌ای در افراد سیگاری

وی خاطرنشان کرد: سیگار و دخانیات منجر به آسیب عروق کوچک بدن از جمله عروق خون‌رسان به عضلات و دیسکهای بین مهره‌ای می‌شود و در افراد سیگاری، شاهد تحلیل سریع‌تر دیسک بین مهره‌ای هستیم.

کمردرد؛ چیستی، چرایی، و چگونگی درمان

این فوق تخصص جراحی ستون فقرات شغل را از دیگر عوامل بروز کمر درد ذکر کرد و گفت: :شغل‌های با خم شدن‌های مکرر و یا همراه بلند کردن مکرر اجسام سنگین، منجر به آسیب مزمن عضلات و تاندون‌ها و در نتیجه کمردرد می‌شوند.

وی همچنین با اشاره به نقش سلامت روحی در پیشگیری از کمر درد توضیح داد: نشان داده شده بیماران با اضطراب و افسردگی به علت سطح سروتونین پایین در مغز، به درد حساسیت بیشتری دارند و در این افراد یک آسیب مختصر در عضلات ناحیه کمر و گردن، منجر به احساس درد شدیدتری می‌شود.

دکتر حقیر کشیدگی تاندون و عضلات و شکستگی مهره را از شایع‌ترین علل کمر درد شدید ذکر کرد و گفت: عضلات ناحیه کمر و شکم مانند ملات ساختمان عمل می‌کنند و حافظ برافراشتگی و راستایی ستون فقرات هستند؛ ضعف این عضلات آنها را آسیب‌پذیر کرده و منجر به کشیدگی در آنها می‌شود که به شکل کمردرد بروز پیدا می‌کند، همچنین در فعالیت‌های با خم شدن‌های مکرر نیز شاهد این نوع آسیب هستیم، علاوه بر آن، در افراد با زمینه پوکی استخوان، کوچکترین فعالیت، منجر به شکستگی مهره می‌شود.

وی با اشاره به مشکلات دیسک اظهار کرد: دیسکهای بین مهره‌ای نقش ضربه‌گیر را برای ستون فقرات دارند ولی در طی زمان و با افزایش سن، آب درون خود را از دست داده و تحلیل می‌روند و اگر عضلات قدرت کافی نداشته باشند، ضربات ناشی از فعالیت روزانه مثل ایستادن، راه رفتن، و... به دیسکها منتقل شده و منجر به پارگی و آسیب دیسک گردیده که به صورت کمردرد و یا درد داخل اندام تحتانی و پاها یا همان درد سیاتیک تظاهر پیدا می‌کند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد افزود: درد کمر تا ۶هفته حاد است که معمولا علت درد کمر حاد، آسیب و کشیدگی عضلانی به دنبال بلند کردن جسم سنگین و یا خم شدن ناگهانی و یا همانطور که گفته شد می‌تواند در افراد مسن بالای ۵۰ تا ۶۵ سال که پوکی استخوان دارند، به علت شکستگی مهره باشد.

کشیدگی تاندون‌ها و پارگی عضلات مهم‌ترین علت کمردرد مزمن است

 وی افزود: کشیدگی تاندونها و پارگی عضلات مهم‌ترین علت کمردرد است، در واقع فعالیت‌های با خم شدن متوالی و یا بلند کردن مکرر اجسام به طوریکه برای برداشت جسم از روی زمین به جای اینکه از پاها کمک گرفته شود، با خم شدن برداشته شود و نیز نشستن و یا ایستادن با حالت غوز کرده، به مرور منجر به ایجاد پارگی‌های مکرر در عضلات و کشیدگی‌های متعدد در تاندون‌های ناحیه کمری می‌شود.

کمردرد؛ چیستی، چرایی، و چگونگی درمان

این فوق تخصص جراحی ستون فقرات اظهار کرد: همانطور که گفته شد، در صورت ضعف عضلات کمر، بیشتر ضربات ناشی از فعالیت روزانه، به دیسکها منتقل شده که در طی زمان منجر به پارگی دیسکها شده و به صورت کمردرد مزمن تظاهر پیدا می‌کند.

وی افزود: مشکلات مفاصل ستون فقرات از دیگر عوامل کمر درد است؛ مانند تمامی مفاصل، در ناحیه ستون فقرات هم شاهد ساییدگی مفاصل هستیم که از سن ۴۰ سال به بعد آغاز شده  و به صورت خشکی ناحیه کمر و درد کمر مزمن خود را نشان می‌دهد.

دکتر حقیر ادامه داد: بیماری‌های روماتیسمی نیز می‌تواند در موارد نادری کمر را درگیر کنند که این بیماران از درد کمر همراه با ضعف و بی حالی و خستگی عمومی شکایت دارند.

وی همچنین به بیماری‌های عفونی ستون فقرات اشاره کرد و گفت: از مواردی که در خاور میانه و کشور ما نیز شایع است، درگیری تب مالت و یا سل در ستون فقرات است؛ در این بیماران به علت وجود بیماری عفونی مزمن معمولا به صورت درد کمر مزمن و طولانی و تب‌های خفیف و همراه با ضعف و بی حالی مراجعه می‌کنند و از موارد به نسبت شایع در کشور است.

علل  روحی و  روانی، از جمله  علل مهم کمردرد

این جراح مغز و اعصاب  در رابطه با تومورهای ستون فقرات گفت:  گرچه این مورد، از علل نادر در ستون فقرات است ولی در افرادی که سابقه وجود تومور در ناحیه دیگری از بدن دارند، ممکن است آن تومور در ستون فقرات هم گسترش پیدا کند و به صورت درد کمر تظاهر یابد، لذا برای تمام کسانی که سابقه تومور در قسمتی از بدن دارند، توصیه می‌شود در صورت بروز کمردرد، حتما به پزشک مراجعه کنند تا با عکس و بررسی‌های تصویربرداری، تحت بررسی بیشتر قرار گیرند.

وی علل روحی و روانی را از جمله علل مهم کمردرد در افراد با زمینه‌های اضطراب و افسردگی و همچنین افراد با اختلال خواب برشمرد و گفت: در این افراد با توجه به پایین بودن سطح سروتونین مغزی ، آستانه تحمل آنها به درد پایین است و خیلی زود دچار دردکمر و حتی گردن درد و سردرد می‌شوند.

دکتر حقیر در زمینه نقش دردهای قاعدگی و حاملگی در بروز کمر درد نیز توضیح داد: در خانم‌ها، اسپاسم‌های رحمی در طی قاعدگی منجر به درد کمر در طی عادت ماهانه می‌شود، همچنین در طی حامگی مخصوصا سه ماهه دوم و سوم، با توجه به شلی لیگامان‌ها و تغییر شکل قوس کمر، شاهد بروز درد کمر در بسیاری خانم‌ها هستیم که تا مدتی حدود ۳ تا ۶ ماه بعد زایمان هم ادامه می‌یابد.

این فوق تخصص جراحی ستون فقرات در پاسخ به این سوال که افراد چه هنگام باید به پزشک مراجعه کنند، اظهار کرد: افراد با سن بالای ۵۰ سال و مخصوصا افراد با پوکی استخوان، افراد با وجود تومور در قسمت دیگری از بدن، وجود علامت ضعف و بی‌حالی و خستگی و یا تب‌های خفیف شبانه به خصوص در مناطقی که با دام سرو کار دارند، وجود کمردرد همراه کاهش وزن شدید در حد بیش ازیک کیلو در ماه، که توجیهی برای کاهش وزن وجود نداشته باشد، کمردرد در افرادی که کورتون مصرف می‌کنند و یا تحت درمان روماتیسم هستند و از همه مهم‌تر وجود ضعف و کاهش قدرت در اندام تحتانی و پاها  مثلا فرد بگوید دمپایی از پا می‌افتد، اینها همه نشانه‌ خطر در افراد همراه کمردرد است که بایستی مراجعه پزشکی داشته و طبق نظر متخصص مربوطه، تحت بررسی بیشتر تصویربرداری مثل عکس ساده و یا ام آر ای کمر قرار گیرند.

دو گروه از افراد بیشتر در معرض خطر هستند

دکتر حقیر تصریح کرد: بسیاری از موارد مراجعات پزشکی به علت کمردرد، مواردی است که مثلا فرد جوان و یا میانسالی با کمردرد مراجعه می‌کند و گاها حتی ام آر ای دارند که در آن تغییر رنگ دیسک به صورت سیاه شدن دیسک و یا کاهش ارتفاع دیسک گزارش شده است و در واقع این شایع‌ترین شکل مراجعات پزشکی بابت کمردرد است.

وی افزود: این نوع درد کمر معمولا در دو گروه افراد دیده می‌شود، در یک سر طیف افرادی که شغل‌های نشسته طولانی دارند، مثل غالب کارمندان و به صورت غوز کرده و خمیده مشغول فعالیت هستند و در طی برنامه هفتگی هیچگونه ورزشی ندارند؛ در سر دیگر طیف افرادی با شغل‌های بدنی با خم شدن‌های مکرر و بلند کردن مکرر اجسام سنگین، با کمر خم هستند.

کمردرد؛ چیستی، چرایی، و چگونگی درمان

این جراح مغز و اعصاب  با بیان اینکه غالب کمردردها در این دو گروه هستند، در زمینه توصیه‌هایی برای پیشگیری از کمر درد در این گروه‌ها خاطرنشان کرد: حفظ حالت راستا و بر افرشته ستون فقرات، به طوریکه سر روی گردن و شانه‌ها در امتداد لگن باشد، چراکه در این حالت محور انتقال وزن در بهترین حالت بوده و از ستون فقرات به لگن و از آنجا به پاها منتقل می‌شود.

وی افزود: در این حالت کمترین کشش و فشار به عضلات و تاندون‌های ستون فقرات وارد می‌شود به طور مثال در هنگام بلند کردن جسم از روی زمین، از زانو خم شده و ستون فقرات در حالت برافراشته و صاف باشد تا خم نشود، چراکه این خم شدن با کشش عضلات و تاندون‌ها در درازمدت منجر به کمردرد می‌شود.

کمردرد؛ چیستی، چرایی، و چگونگی درمان

نقش انجام ورزش کششی روزانه در طراوت و شادابی عضلات و تاندون‌ها

دکتر حقیر ادامه داد: در افرادی که پشت صندلی نشین هستند، یک مُتکا در گودی کمر قرار گیرد تا قوس کمر حفظ شده و ستون فقرات در حالت صاف و مستقیم قرار گیرد.

وی با بیان اینکه آنچه عضلات و تاندون‌ها را با طراوت  و شاداب نگه می‌دارد، انجام ورزش کششی روزانه است، افزود: توصیه دوم، انجام ورزش کششی روزانه به مدت حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته است.

این فوق تخصص جراحی ستون فقرات توضیح داد: از جمله ورزش‌های کششی کم‌فشار می‌توان به یوگا، پیلاتس و یا هر ورزش کششی دیگری اشاره کرد که در طی یک حرکت کششی، عضله به مدت ۱۰ الی ۲۰ ثانیه تحت کشش قرا می‌گیرد.

وی افزود: البته انجام ورزش‌های قدرتی با وزنه سبک نیز مفید است ولی اساس و آغاز با ورزش کششی است

دکتر حقیر خاطرنشان کرد: ورزش‌های تقویت لگن، کمر و شکم باعث افزایش توان ستون فقرات می‌شود، در واقع هر چه ملات ساختمان توانمندتر باشد، ساختمان قوی‌تر خواهد بود و عضلات مانند ملات و سیمان ستون فقرات عمل می‌کنند.

کمردرد؛ چیستی، چرایی، و چگونگی درمان

وی تاکید کرد: همانطور که گفته ورزش باید اصولی باشد و در ابتدا با ورزش کششی کم‌فشار شروع و بعد از دو تا چهار هفته ورزش‌های قدرتی نیز افزوده شود.

استراحت مطلق برای درد کمر مفید نیست

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در رابطه با استراحت مطلق نیز  اظهار کرد: بررسی‌ها نشان می‌دهد استراحت مطلق برای درد کمر مفید نیست واثرات منفی دارد لذا استراحت مطلق در موارد کمردرد حاد حداکثر ۲ روز مجاز است و آنچه بیشتر توصیه می‌شود محدودیت فعالیت به مدت ۲ هفته همراه مصرف مسکن است، سپس به آرامی فعالیت باز توانی مثل ورزش و فعالیت‌ها شروع شود.

دکتر حقیر تاکید کرد: ورزش کششی روزانه به مدت ۱۵۰دقیقه در هفته، مهم‌ترین عامل پیشگیری از بسیاری بیماری‌های ستون فقرات است، همچنین از طرفی با انجام ورزش، هورمون سروتونین در مغز بیشتر ترشح می‌شود که علاوه بر شادابی بیشتر، با کنترل هورمون استرس، به بهبود خواب و آرامش فردی هم کمک می‌کند.