خطر تداوم مصرف غذای بیرون از خانه برای سلامتی

ایسنا: رئیس مرکز رشد و نوآوری غذا و تغذیه انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای‌ و صنایع غذایی کشور گفت: در بعضی شرایط تنها تفریحی که برای خانواده‌ها وجود دارد صرف یک وعده غذا بیرون از منزل است و اگر از نظر اقتصادی خانواده توان این امکان را داشته باشد؛ تداوم این الگوی ناصحیح می‌تواند وضعیت تغذیه را بدتر کند.

عزیزالله زرگران درباره سلامت جامعه از لحاظ معیارهای تغذیه‌ای اظهار کرد: روش‌های ساده‌ای برای ارزیابی این موضوع وجود دارد که یکی از موارد آن شاخص BMI است که فراگیر بوده و همه از آن مطلع هستند. یک مدل هم پایش‌های دوره‌ای است که باید همه ما انجام دهیم تا از نظر برخی شاخص‌های خونی مثل چربی، فشار خون و قند کنترل‌های لازم را داشته باشیم.

وی افزود: اما در بسیاری از جوامع تغذیه دو لبه دارد؛ یعنی هم با سوء تغذیه و هم با اضافه وزن و چاقی مواجه هستند. در مورد چاقی و اضافه وزن در سال‌های اخیر نگرانی‌هایی به وجود آمده که خوشبختانه در مقابل آن آگاهی‌ها هم بیشتر شده است. البته می‌توانیم بگوییم که در کشور چنین نگرانی‌هایی در مورد سوء تغذیه و چاقی وجود دارد و از هر دو نظر نیازمند مداخلات هستیم.

زرگران ادامه داد: در مورد مواد غذایی تقسیم بندی داریم که یکی محصولات غذایی و دیگری غذاست. محصولات غذایی موادی هستند که طی یک فرایند و فرآوری تولید شده و دارای مجوز هستند و می‌توانیم این اطمینان را داشته باشیم که از فیلترهای مشخصی گذشته و سازمان‌های نظارتی و اجرائی پایشی را از آن در سطح بازار دارند. بنابراین بسیاری از محصولات که پروانه دارند؛ قابلیت ردیابی داشته و چنانچه موردی را در آن مشاهده کنیم امکان پیگیری وجود دارد.

وی در مورد اینکه محصولات غذایی سلامت محور در چه سطحی قرار دارد، گفت: در این زمینه ابتدا باید تعریفی از یک محصول غذایی سلامت محور داشته باشیم. به نظر می‌رسد که تعاریف مختلفی برای این محصولات داریم. برخی محصولات که به نظر می‌رسد باید در نامگذاری آن تجدید نظر صورت گیرد، محصولات غذایی هستند که جزء مواد غذایی آسیب‌رسان به سلامت طبقه‌بندی می‌شوند. یکسری محصولات هم وجود دارند که برآورد کننده نیازها هستند و بخش دیگری هم محصولات سلامت محور تلقی می‌شوند و عمدتا شامل محصولات عملگرا هستند.

 رئیس مرکز رشد و نوآوری غذا و تغذیه انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای‌ و صنایع غذایی ادامه داد: محصولات غذایی سلامت محور چند پارامتر دارند به عنوان مثال محصولات غنی شده در زمره این دسته هستند و یا محصولاتی که قند و چربی آنها نسبت به سایر محصولات دیگر کاهش پیدا کرده و یا اینکه ذاتا مواد سالمی هستند. اکثر کارخانجات به ویژه دسته‌ای از آنها که نگاهشان در تولید، سلامت محور است، سبد محصولات سلامت محورشان در حال گسترش است.

وی یادآور شد: انواع محصولات غنی شده، پروبیوتیک‌ها و یا محصولاتی که در رژیم غذایی توصیه شده است، جزء این تولیدات هستند و یا در صنعت تولید روغن در مقایسه با خیلی از کشورها تنوع محصول بیشتری داریم و طبقه‌بندی متفاوتی با توجه به نوع مصرف و در حالی که با ویتامین غنی شده‌اند، در تولید روغن به کار گرفته شده است.

 رئیس مرکز رشد و نوآوری غذا و تغذیه انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی کشور افزود: بنابراین کارخانجات بزرگ صنایع غذایی وارد تولید محصولات غذایی سلامت محور و آنچه که فراتر از غذا است، شده‌اند. یعنی محصولاتی را تولید می‌کنند که تامین کننده پروتئین، چربی و کربوهیدرات مورد نیاز بدن است و یا ریزمغذی‌هایی دیگری را تامین می‌کنند. علاوه بر این عوامل خطر بیماری‌های غیر واگیر مثل قند، نمک و چربی در آنها نیز کاهش پیدا کرده است.

وی در مورد آگاهی بخشی در مورد تغذیه با محصولات سلامت محور مطرح کرد: در مورد مصرف مواد غذایی سلامت محور، اطلاع رسانی لازم از سوی تولید کنندگان برای مصرف کنندگان به خوبی انجام نمی‌شود. وقتی مردم آگاهی لازم را نداشته باشند، ممکن است انتخاب‌های درستی در این زمینه نداشته باشند. مصرف کنندگان باید بتوانند اطلاعات را از منابع موثق به دست بیاورند و با آگاهی انتخاب کنند. از طرفی وظیفه تولید کننده این است که از کانال‌های صحیح و مراجعی که مورد اقبال مردم هستند، دست به انتشار اطلاعات صحیح بزنند.

زرگران خاطر نشان کرد: بیماری‌های غیرواگیر در حال حاضر مهمترین عامل مرگ و میر در جهان و ایران هستند و این آمار وقتی به روز می‌شود، می‌بینیم معمولا سهم بیماری‌های غیرواگیر از مرگ و میرها در همه جوامع در حال افزایش است. گفته می‌شود که در مورد بسیاری از عوامل خطر بیماری‌های غیر واگیر نمی‌توان کاری کرد. به‌عنوان مثال جنسیت و ژنتیک در ابتلا به برخی از بیماری‌های غیرواگیر تاثیرگذار است اما از عواملی که می‌توانیم آنها را کنترل کنیم، فعالیت بدنی و دریافت موادغذایی است. اینها قابل کنترل‌ترین عوامل بیماری‌های غیرواگیر است.

وی درباره نقش صنعت در تغذیه سالم گفت: امروزه در تمام جوامع نقش صنعت و صنف از سفره مردم در حال افزایش است و اگر نگاهی داشته باشیم متوجه خواهیم شد در دو یا سه دهه پیش محصولاتی به صورت دستی و محلی عرضه می‌شد اما امروزه این کار را صنعت غذا انجام می‌دهد. بنابراین اگر بخواهیم وضعیت دریافت مواد غذایی را کنترل کنیم، می‌توانیم از کمک صنعت غذا استفاده کنیم.

رئیس مرکز رشد و نوآوری غذا و تغذیه انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی کشور در ادامه اظهار کرد: در این زمینه باید سه مورد را کنترل کرد، اولین مورد سطح خانوار است. تحقیقات نشان داده شده ایران بیشترین میزان نمک مصرفی نمکی است که به غذا افزوده می‌شود. البته در این زمینه نیازمند مطالعات جدیدتری هم هستیم، اما نباید این را نادیده گرفت که خود افراد برخی از عوامل خطر را به غذایشان اضافه می‌کنند. در اینجا ما هرچه محصولات غذایی را سالم سازی کنیم، وقتی فرد از میزان مجازی که تعیین شده بیشتر استفاده می‌کند، برای او مخاطره آمیز خواهد بود.

وی گفت: مورد دوم اصناف هستند و پایش‌های منظمی که روی آنها باید انجام گیرد و باید خودمان هم مراقب این موضوع باشیم. در بعضی شرایط تنها تفریحی که برای خانواده‌ها وجود دارد صرف یک وعده غذا بیرون از منزل است و اگر از نظر اقتصادی خانواده توان این امکان را داشته باشد؛ تداوم این الگوی ناصحیح می‌تواند وضعیت تغذیه را بدتر کند.

زرگران درمورد کنترل صنعت مواد غذایی اظهار کرد: مورد آخر که صنعت است کمی در این بخش کنترل شده‌تر رفتار کرده‌ایم. به این دلیل که میزان قند، نمک و چربی که در محصولات غذایی می‌بینید، با استفاده از داده‌های آزمایشگاهی در آزمایشگاه‌های سازمان غذا و دارو در تولیدات کنترل شده است. بنابراین می‌توانیم برنامه ریزی خوبی را با توجه به آن برای تغذیه داشته باشیم.

وی گفت: در انستیتو تغذیه‌ای کشور با بیش از ۶۰ سال قدمت و فعالیت آن طی روندی که در سال‌های اخیر در پیش گرفته‌ایم، به صنعت غذا کمک می‌کنیم تا محصولات را در دو دسته سلامت محور و ویژه گروه‌های خاص طراحی کنند. به عنوان مثال محصولات غنی شده و محصولاتی که قند، چربی و نمک آن کاهش پیدا کرده، در یک دسته قرار می‌گیرند و دیگر در مورد تغذیه‌ گروه‌های ویژه مثل کودکان، مادران باردار و شیرده و یا افرادی که دارای مشکلات و بیماری‌های مختلفی هستند، تلاش کرده‌ایم محصولات مختلفی را در صنعت غذا تولید کنیم.

وی بیان کرد: رویکرد جدیدی که در این مرکز داریم کمک به توسعه محصولاتی است که ویژه گروه‌های خاص طراحی شده‌اند و یا تحت عنوان سلامت محور تلقی می‌شوند. البته در مورد برخی از این موارد به دلیل اینکه واقعا نمی‌دانیم ماده غذایی چه اثری روی تغذیه دارد و شاخص‌های تغذیه را دچار چه تغییری می‌کند، نیازمند کارآزمایی‌های بالینی هستیم. برخی از محصولاتی که روی قفسه‌ها می‌بینید به ویژه در گروه روغن‌ها با خروجی همین کارآزمایی‌های بالینی در انستیتو تغذیه تولید شده است.